Chin Phunpi Ni Thawhkehnak

CHIN PHUNPI NI THAWHKEHNAK

BY: PU SANG VUNG, THANTLANG

Translated by: Salai ZC Laltinhrem, Falam

Hakha vuanthawk bawipa in Chinram ukawknak thu rel dingah 17-02-1948 ah Falam nan thleng thluh ding, tiah Hakha peng miuk le khawlal zate'n ca in pek. Hi caan takih Leitak Miuk Lal (ramuk bawi) ka ṭuan lai tak a si. Keimah mimal hrimhrim hi a telmi ka siih, thil umtudan ka theih thluh deuh thaw ve ruangah, vun ngan ve ka duhnak a si.

Hi lai ahhin Chinram ah peng panga lawng a um. Tidim, Falam, Hakha, Peletwa le Kanpelet an si. 1949 ah Hakha peng a kau tukih Matupi peng thar an pek. 1960 ah Mindat kha peng thar ah an tuah. Tonzang le Thantlang hi 1965 ah peng thar an ngah ti a si ko nan an fehter taktak cu March 2, 2966 ah a si.

Cu ticun, Hakha vuanthawk zung in ca ka hmuh vekin Hakha peng sung ramuk le khawlalpawl cu Feb. 14, 1948 ah Falam kan thleng. Falam khua kan khat ko. Hi meeting lai ih khual thleng zate'n ei-in le an riahnak hmun zohfeltu le khawkhangtu ah an hrilmi cu Pu Thang Sun (SAT) a si, amah hi General Manager an ti. Feb. 18, 1948 cu ramuk lal an thlen hrih lo hleiah khual thlennak inn le eiin lam hrang a thlengzomipawl cazin lak a si ih ruangah meeting tuah a si  hrih lo.

Feb. 19, 2948 zinglam suimilam 10 in meeting cu thawh a si. Falam cerhmun (Falam Town Hall) ah kan tuah. Meeting hruaitu pawl cu; 1. Pu Vomtu Mawng (Lai Vuanci hmaisabik, Kanpalet), 2. Ex-Captain Mang Tung Nung (Tidim), 3. Pu Ral Hmung (Hakha) pawl an si. Kan meeting i an aupi bikmi (forum) cu "Mirang (British) kut in Kawlram in zalennak kan hmuh zo vekin Laimi khal in Miuk (Ramuk) le khawlal (khawbawi) kut in kan luat ve thleng ding" ti hi a si.

"Mirang in anmai' siangpahrang uknak vek kha Lairam ah an hmang ve ih miuk le khawlal (ramuk le khawbawi) uknak vek cun in thlunter. Miuk le khawlal (ramuk le khawbawi) an thih tikah an fapale in ro an co. An fapale a aami, kukkiak, kekiak an si khalle ro an co ih in uk thotho. Cuhleiah sakhua, siah (rawlrel) in lak.  Hi uknak vek hi kan Laimi zalennak le ṭhansonak a dawntu a si. Curuangah hi uknak ṭhalo hi kan ral tumbik a si. Laimi pohpoh in kan do thlang ding. Kanmah duhmi te hril in khawlal (khawbawi) ṭuanter ding. Kum 4 ah veikhat hrilnak kan tuah ding," tihi an aupi bikmi cu a rak si. Curuangah meeting cu miuk le khawlal (ramuk le khawbawi) uknak dan le zin donak meeting a si kan ti mai ding. Hi thu hi pakhatnak ah Ex Captain Mang Tung Nung nih a sim. Cun Pu Ral Hmung in a sim ve.

A thaizing kan meeting peh ding a si. Miuk le Khawlal (Ramuk le Khawbawi) a thluntupawl an milesa, anmah duhtupawl in miuk le khawlal(Ramuk le Khawbawi) uknak a ṭha ko tiih me (vote) an thlak ding an phang. Curuangah Falam vuanthawk zungin ca an suah ih Falam in peng 8 a hlatnak khaw zate "kum 18  tlun nan ra thluh ding", tiah a thuailei khawpawl hnenah ca an kuat thluh. Cupawl cu; Laizo, Thlanrawn, Zamual, Congṭhe, Zathlir, Lungpi, Mangkheng, Sunthla, Relsing, le Tlaisun pawl hi an si.

A thaizing Feb. 20, 1948 ni zinglam suimilam 10 in meeting thawh a rak si sal. An kawh tharmi minopawl cu "miuk le khawlal (ramuk le khawbawi) uknak kan duh nawn lo timi ah nan kut nan thlir thluh pei,"tiah an zirh ih an fawrh hmaisa hai. (Falam khawsung ah, translator)"Miuk le khawlal (Ramuk le khawbawi) uknak kan duh nawn lo," tiah an auter fawn. Cuih hnu ah kut thlirnak an tuah. Hakha le Falam in miuk khawlal uknak vek a ṭha ko tiin mi tlawmte in kut an thlir ve.

Meeting ih thubawhcahmi an tuahmipawl cu:

1.    Nan khua cio nan thlen lehvete'n khawsen meeting nan tuah peiih Falam ih kan relmi le thubawhcahmi hi khawsen mipi hnenah nan sim thluh pei.

2.   Miuk dan le zin a um nawn lo.

3.   Khawlal hi mi zapi duhmi 2 lakah me tam deuh a ngahmi pakhat kha a si peiih, vuanthawk zungah a hmin nan pe pei.

4.   Miuk le khawlal (Ramuk le khawbawi) in an lo khawnmi siah khal tuisun ihsi thawkin nan pe nawn lo pei.

Hi a tlun lam thubawhcahmi vekin Hakha pengah khawlal (khawbawi) an hril thluh. Hi meeting sungah eiin hrangah ziangzat a cem ti kan thei lo. Nikhat ah vawk pahnih le sia pakhat an that ringring. Cawhnawi le cini khal khawpkham te'n in dar thluh. Kan tlunlam lamcaw khal in ken thluh. Tampi an cem ding. Zo in a cemmi paisa hi a tuang thluh ti kan thei lo nan, Lai Vuanci Pu Vomtu Mawng a si ko ding tiah zumnak kan nei thluh.

Hi caan ih a telmi miuk le khawlal (ramuk le khawbawi) hi kum upa lawngte an si ih ruangah tuisun ahcun a damlaimi ka thei tuk lo. Hakha peng ah keimah lawng hi a dam laimi ka si hmang. Hihi Chin Phunpi Ni a thawhkehdan cu a si ko.

Cun, a hmin thuah rel ka duh. Lai Phunpi Ni kan timi hi kanmah Hakha, Falam, Thantlang hrang lawng ruah ahcun a dik vek nan, Chinmi zate hrangah cun a fuh deuh lo, tiah ka ruat. Ziangahtile Chinram ah peng 9 kan um zo ih Tidim le Tonzang in Zo an tiaw. Kanpelet le Mindat in Cho an tiaw. Paletwa in Khami an tiaw. Matu in Matu an tiaw. Cun Kawl khalin "Chin" tiah in koih Mirang khalin "Chin" ti'n in ko ve. Hlanlai khalah Chin Ziza Vuanci zung in Yangon ah Lai Phunpi Ni an tuah ringring ih 'Lai Phunpi Ni' an ti dah lo. "Chin National Day" an ti ringring kha kan thei cio. Peng thum in Lai tiah kan tiaw ih peng ruk in a dangdang cio in an tiaw. Curuangah, peng pathum lawng si loin Chinmi zate a huap thluh theimi "Chin Phunpi Ni" tisawn hi hmang deuh sehla a ṭha deuh pei maw, ti'n ka ruat ṭheu.

Hsn: Hi cahran hi Hakha ṭawng ih suahmi The Chin Journal, Article section, Feb. 20, 2011 (Sunday) ih suahmi cahmai 18^nk ih ta a mawi theinak ding bikin Chin tlang ṭawng in run lehmi a si.