Showing posts with label Cahram. Show all posts
Showing posts with label Cahram. Show all posts

Thursday, June 29, 2023

Chinram le Biaknak (Part 2)

By on Thursday, June 29, 2023

 

Hindu biaknak

Hindu Temple cu Falam ah a umih 4/3/2000 ah kum za kim (Centenary Memorial stone) lungphunnak an tuah. Shri Thiwa Kali Temple hi Badbuwarsing, Manmahadur Limbo, Bairamsing Naik Motasuba, Magu Rai, Senbir Chettari, le 18th Gurkha Rifle Gangaram Baju tepawlih rak dinmi a siih hngilhlonak lung an run phunnak khal a si. Himi lai ah Chin-ram pumpi ah Hindu biaknak betu cu Falam ah inn 5 an umih Lungrang (Falam ihsin peng 7 hlatnak khua) ah inn 3 an um.
 
Islam biaknak
 
Islam biaknak hi Falam thotho ah a rak umih an zungpi (Headquarter) cu Kalay ah a si. Chin-mi le miphun dang rawi inn 580 lai an um. Falam ahcun Ishmael Hlawn Tin Lian lawng hi himi biaknak biatu a si. Ishmale Hlawn Tin Lian ih simdan ahcun hi biaknak cu mirang (British) ram norpawl le India ralkap ih rak kenluhmi biaknak a si tin a sim. Thantlang ah Muslim biaknak thluntu an rak um dah nan 1999 ahcun an um nawn lo. Chin-ram ih Muslim biaknak a um nawnlonak san bik cu U Ne Win ih thuneihnak a lak hnu 1964 ah India pawl zate deuh thaw ih a dawisuak ruangah a si. Falam ih Islamic Mosque rak thoktu cu U Rakut Ali a si. Amah le a fapa U Ko Gyi in Falam ah Muslim pawlkom le cangvaihnak tete an rak din. 1954 ah U Ko Gyi in ziangkim ṭuanvo a la thluh ih 1954 ah a thi. A thih hnuah Kalaymyo ih Board of Mosque Trustees in ṭuanvo an run la. Leitlun ralpi vawihnihnak ah an capawl, zukpawl, le ca pawimawh dangpawl tla cu a kang thluh ih U Mamodin in ziangkim ṭuanvo lak a thok sal. A thih hnu ah an tlawng Mosque cu run kilkhawitu le ngiahsaktu a um nawn lo. 22nd October, 1993 ah care-taker committee in a run tharthawh sal. 1995 ihsin U Hlawn Tin Lian (Muslim Community ih rak tel) in an Mosque cu ṭuanvo a run la.
 
Buddhism
 
Mirang (British) in Chin-ram an lak hlanah kawlpawl in an biaknak (Buddhism) hi Chin-ram ah um dingin an rak zuam ciamco dah lo. Asan cu Chin-mi cu thih hnu thlarau thu zum kan si ruangah a si.

Kum zabi 12 (12th Century) hrawngah siangpahrang Alaungsithu (1120-1167) cu Cho hmunrampawl a thleng ih ‘Shwegunk’ timi hminsakin kawl pathian biaknak purang pakhat a rak sak. 1971 ah a kiangkappawl ah ling a hni ciamco ruangah a rak siat. Asinan 1975-1977 ah an sak sal. Himi ruangah Cho phunhnam lakah hlanlai pi ihsin Buddhism biaknak a rak um tin an sim ṭheu. Hmanseh himi ruangah Buddhism biaknak biatu Chin-ram ah an rak um tinak a si hrimhrim lo.
 
Buddhism biaknak Chin-ram ih a rak luh thoknak cu 1939 ah a siih Sayadaw Shin Oktamathara a siih Lungpi khua, Falam peng ah a rak um. December 27, 1995, Tlawngkai nithum 6:30pm, Mandalay airport ah Abiday Ekkamaha Tahdamma Yawdiga Buddhamah timi hmin peknak an nei. Sayadaw pahra cu Pakokku ihsin Kanpetlet ah an kuatih Buddhism biaknak thu an sim, a zumtu le thluntupawl cu phungki tlawngah an ret. Himi hi British ram nor tikcu a siih mirang (British cozah) in Chin-ram ah phungkipawl um a siang nawn lo. Himi ruangah Sayadaw Oktamathara khal Yangon ah a kir salih Buddhism biaknak a karh theihnak dingah tin siannak a dil. Kum 4 a rei hnuah siannak a ngah salih Chin-ram ah kir salin Buddhism biaknak thu a va sim sal.
 
U Oktamahthara cu Chin-ram ah a kir salih Tedim ah a thleng hmaisa. Cuhnuah Hakha le Zokhua, cun Falam ah Buddhism biaknak thupawl a sim. Kawlrampi zalennak a ngah tikcu ah purang le phungkitlawngpawl sak cih thei dingin a ṭulmi tlakrawh, cement le thil dang tete a rak khawl cia. Cumi hrangah Kalay-myo le Kalewa ihsin sayadaw pakua cu kawlram zalennak a ngah ni ah an ra thleng ve.
4th January 1948, 12:00pm ah a hmaisabik saklam Chin-ram ih purang cu sak a rak si. Cui purang cu tutiang khal Falam a umih a hmin khalah “Zalennak Thlacam Hlawhtlinmi Purang (Independence Prayer-fulfilled Pagoda) tiah theih a si. Chin-ram Falam khawpi ah purang an sak thei zo ih khawpi dang pakua khalah an sak peh bet. Tu ah Chin-ram ah purang paziat a um ticu felfai ih theih a har nan, 2001 statistics ih a tarlang dan vek asile 52,510 a si ding tin “Chin Church History” cun a tarlang. Buddhism biaknak thusimpawl cu “Ministry of Religious Affairs” ih thlahmi an si. Saklam Chin-ram ah Buddhist missionaries ra thleng cu mi malte an si, asinan phungkitlawng-pawl an din. Cumi lakah Falam ih ummi cu an Central Missionary Tlawng a si tin theih a si. Hngakṭah cawmnak tlawng khal an din ve. Matupi le Mindat, thlanglam Chin-ram khalah an thlengih Mindat ih “Buddhist Missionary Society for Southern Chin Hills” cu an centre a si. Thlanglam laitlang ih Paletwa cu Rakhine ramri a si thawn, Rakhine Buddists pawl siseh, an zatei umkhawmnak a si ruangah Chin-ram ih Buddists tambiknak a si phahnak khal a si.
 
Laipianism (Pau Cin Hau biaknak)
 
Kum zabi 19 tiangah Chin micu rirai (thingbul le lungbul bia) in ka um lai. Asinan kum zabi 20 a thoknak lam a thlen tikah Tedim peng sungah biaknak thar pakhat a ra suakmi a um. Hi biaknak thoktu cu Pu Pau Cin Hau a siih AD 1876 ah hmuhnak a rak neihnak ihsin thokmi ti khal a theih. Cangan dan rak sersuaktu khal a siih midang (ram dangmi) ih tuahsakmi silo a mah te rori ih cafang le cangan rak sersuak theitu a si. Cumi cu Pau Cin Hau le Chin Ca tin bung 6 nak ah famkim deuh in ngan sal a si. 
 
Pau Cin Hau cu Sukte hrin Pu Khan Lian le Pi Cing Zam tei fapa a siih unau hra an si. Pau Cin Hau cu 1859 ah Tedim ah a suak. A kum 17 ah nunau hrilfiah dawng (prophetess) Nuam Dim hnen ihsin Pathian ih hrilmi a si thu phuan a si. AD 1892 - 1896 ah Lusei (Mizo ram) a tlawng ih an khua, Lailu ih a ra tlun sal ahcun Zisu hngilh lonak ah lung a phun ih Zisui thlan parah thinglamtah a ret tin Lailui ih a tu le fa pawl lakih pakhat in a sim. Khristian hlabu sungih “Zisui thisen lo cun/Without Jesus’ Blood” timi tla a sak ringring tin A. Mcleish in a ngan. 
 
Rev. Thang Kam in Pau Cin Hau cu 1905 le 1906 ah Champhai ih a feh laiah Khristian zumnak thu a run tlunih cucun a mah bulpak ih biaknak thar hrangah lamhmuhtu ah a cang tin a sim.
 
1907 ahcun Mualbem ah a feh ih amai biaknak thu cu a tlangau thok. A kum 89, 28 December 1948 ah a thi. A biaknak run thluntupawl cu December 28 cun Laipianpai Ni (Laipianpa’s Day) tin kum tinten an run hmang. Cule a mah thluntupawl cun kum tinten “Hinlotui”, “Damlotui” timi thawn an mah le mah an ti thianghlim aw. A thluntupawl cun Pau Cin Hau cu Pathian ih kamsang (Prophet), Pathian ih tirhthlah, vanram sangka ongtu, khawsia phunkim dawisuak theitu, le mi tinkim zalennak pe theitu tin an pom. Chin mi sung ihsin rirai biaknak silo biaknak dang kenglut hmaisabiktu a si.
 
Pau Cin Hau cun awkam menih khawsia dawisuak thei dungthluntu 21 a nei. Cuhnuah a dungthluntu/tirhthlah cungcuang deuh ih retmi a nei ih “Laisang” (receiver of Scripts) tin an ko. Cumi hnuaiah Pu Hen Dam cu ‘Laimang’(script-boss) ah ret a si, Pu Vum Khaw Thang cu ‘Laitomang’ (Postal boss), le Pu Khai Za Deeng cu ‘Laiaatmang’ (Script writing boss) an si. 
 
Ti Thianghlim ‘Hinlo-tui, Damlo-tui’
 
1915 Laitui ih a um laiah a mang ah a var zetmi tidai (crystal clear water) van ihsin a tlak lai a hmu, a dawngih tithawl khatin a than. Pathian ih pekmi tidai thianghlim laksawng a si tin a ruat. Laitui khaw kiangih Vutmual ah thinghnah phun hnih ‘hinlo’ le ‘damlo’ timi pahnih a hmu ih tidai thianghlim sungah a thlak. Cumi cu ‘hinlo-tui le damlo-tui’ timi cu a si.
 
Himi tidai thianghlim cu damlopawl a dam terih mithi hman a nung ter thei tin an rak zum. Cun sual ihsin mi a ngaidam thei ih cui tidai intu cu kumkhaw nunnak an ngah ding ti khalin an zum asilole cu tin an rak zirh aw. 
 
Laipian Biaknak a karh
 
Pau Cin Hau cu khawsia dawi thei thluntu 21 lai a neih ruangah khawtin ah an tlawngih khaw 154 lai an fang, cun thlarau ṭhalo khawsia 68 lai an dawi. Tedim peng lawngah siloin Hualngo ram, Lusei ram, Falam peng, Hakha peng, le Manipur saklam state tiangah a si. Hi biaknak cu mi tampi in an rak zum. Tedim peng lawngah thluntu mipum 26,000 le Falam pengah 9700 lai an rak um. 1970 ahcun Pau Cin Hau ih biaknak Laipian thluntu sungtel hi 150,000 lai an rak kim man, asinan a rei tuk hlanah mi tampi cu Khristian biaknak ah an ṭhawn. 
 
Pau Cin Hau a thih hnu 1965 ah amah thluntupawl cun Valvum khua ah khawmpi (convention) an nei ih cutawk meeting ih teltu hmuahhmuah in Pau Cin Hau hminih biaknak lam hnaṭuanmi ah Zisu hmin hmanglo dingin thluthluknak an tuah. Cumi ihsin an hmin cu ‘Laipian Pasian Paina’ (God worshipping organization) tin hman a si. Asinan an mai lakih hrekkhatpawl in Zisu hmin telhlo cu an duh lo, ziangahtile amah Pau Cin Hau rori tla khawsia a dawi tikah Zisui hmin sal in a rak dawi. 1990 ihsin an pawlkom hmin cu Pau Cin Hau Jesus Church tin an hmang. (Chin Church History) 
 
Yahwehism
 
Himi biaknak hi 1980s hrawng ihsin kan Chin mi lakah a rung um. Hi biaknak cun Zarhte Ni (Saturyday) cu Pathian ih Sabbath a si. Cun Pathian ih hmin taktak hi Yahweh a siih Sabbath ul dingih thupek kan si ti zum le pomtu an si ruangah Yahwehism biaknak tiih khawhnak san a si.
 
Daw Sai Zi le Born-again Sabbath Church
 
1982 ah Falam peng, Hrianghnang khaw kiang ih Laikua ah “Sabbath Born-again Church” din a si thu theih a siih an hotu asilole a dintu cu Daw Sai Zi (Hram Thai nu), Rulbu khawmi a si. A nih hi rirai biaknak ihsin Khristian biaknak thlun hmaisa lamtu a si ve. United Pentecostal Church (UPC) ih a um laiah theihlo ṭong dawngtu tla a si. Thlarau thianghlim in Laikua cu hmunpibik (headquater) si dingin a sim. Lehhnu ah hi hmun cu khawpi a si leh ding tin simphuannak (prophesied) a rak tuah cia. 
 
1982 ah Daw Sai Zi cun umnak hmun a tuah ih amah ten Laikua hna ahcun a um thok. Hmailam ih a ra thleng dingmi thu a sim cianak ruangah hrekkhat cu sawm ṭulloin a hnenah an ra ih a umnak hmun ah an ra um ve. Inn 10 tiang hrawng cu an kim tiih sim a si. An nih cun cutawk ih umpawl cu siatralnak ihsin run an si ding tin an zumih Yahweh ih hrilmi lawng an umnak hmunah an ra thei tin an zum. Cubetah Chin-mi thuanthu ih ‘Chin-mi in ca kan nei nan uico in in thiar hloh sak’ timi kha hi hmun ahcun profet in a hmu tin an simih cui a hmuhmi cu hi hmunah tar a si ti khalin an sim. 
 
Khawmnak an neih tikah lungtopawl an sarih biakṭheng an dawlih me/kel cu mei-ur thawinak ah an tuah. An mei-ur thawinak cu a cemral tiang an kang ter. Asinan Yahweh ih sim le zirhdan thuthu in a cancan ah an mai ei ding hrangah a sa taan can an nei, a tangmi zate cu an ur thluh. Himi zirhawknak cu Hrianghnang putar pakhat ih simphuanciank (prophecy) ihsin rami a si tin an sim. An khawmnak ih muril cu thisen hi a luan tengteng a ṭul, culo asile biaknak diktak a si thei lo. 
 
Laikua ih an um tikah kiangkap thingkungpawl an hau, hramlak an siatsuah ih thingtheirah pawl an cingih an mai ei theih dingmi hlir tampi an cing. Ram nei taktaktu Hrianghnang pawlin himi cu an duhlo ih hi hmunram ihsin tlan ter an duh. Asinan an dawisuak theilo, asinan thuneitupawl hnenah thu an thlen ih lehhnu ahcun an tlan sal. 
 
Thang Cin le Sabbath
 
Sabbath Born-again Kawhhran a um hlan kum thum ah, Thang Cin cu thuamhnaw zianghman hruhlo, lawngfangkheh in kum thum sung um a thok. Cule ṭong loin kum sarih sung a um. Himi cu profet si dingih timtuahawknak asilole profet si dingih ṭulmi (full training course) a si. A nih cu Lungding khua mi a siih Laiva Reservoir kilkhawi tu dingih hnaṭuan a si.
 
1985 ahcun U Thang Cin, Daw Ni Dang, Daw Zung Ngen, le Daw Nun Cuai ih hohanakin Seventh Day Baptist asilole Sabbath Church timi cu Falam ah an din. Sungtel (members) 20 kiangkap hrawng an si. An profet Thang Cin cu a umnak Laiva ihsin Falam ih an kawhhran cu a vehvai phah. 
 
An biakkhawmnak ih thupitmi cu Yahweh ih thupek vekin Sabbath ulh ding a si, cun minung hrang thlacam le Sabbath kawhhran din vivo ding a si. Ṭhenhra ih ṭhenkhat tla an pe ih an ngahmi sumpai cu an pawlkom hrang le an hnaṭuantupawl lakkha ah an hmang. Khristian pawlih ni thupi thawn pehparin Khristmas le Kum Thar tivekpawl cu an pom lo, ziangahtile Bible ah a um lo. Cumi hnakin Bible sungih ummi Puanthlam puai (Feast of Tabernacles, Lantakpuai (Passover, le Pentecost) tivek pawl hi an hmang sawn.
 
2003 ah Zinghmuh tlangah sia 10 lenglo an that ih an profet Thang Cin in hmailamthu simnak (prophecy) a tuah. Hmailam thu a simciamipawl ih hmuitinmi cu kan rampi democracy diktak kan ngah tikah kan nih hi uktu party (ruling parties) sungtel kan si ding ti a si. Messiah le kan nih cu hi leitlun ih kum 1000 uknak ih uktu kan si ding tin an sim. Curuangah anmah le mah cu ‘Ram Thu Thlung’ an ti aw.
 
Sabbath timi hmin telh lo ih Yahweh timi hmin bun ih Sabbath ultu khal an um. Falam ih Tluang Kip Hnin ih hohanak in “Church of the Living Messiah” timi tla Falam ah rak din a si. An nih khalin Khristian pawlih ni thupi Khristmas le Kum Thar tivek cu an duhlo, cuhnakin Thukam Hlun ih Puanthlam puai, Lantak puai, le Pentecost pawl an hmang sawn ve. Tidai ih baptistma pek thu ahcun an nih khalin Pa, Fapa, le Thlarau Thianghlim hminin baptistma an pe ve, cule baptisma latu in Thlarau Thianghlim a congah hnuah a vawi hnihnak ah Joshua Messiah hmin in baptisma an pe bet sal. 
 
1989 ahcun hmuntin ah feh in Yahweh hmin in thusim in an vak. Sungtel (member) thar hrekkhat tla an ngah. An fehnak hmunpawl cu Tuisanzang, Gamlai, Pyidawtha, Chyanthagyi, le Tamu ah an siih hi hmunpawl ah kawhhran pawlkom tla an din thei. 1992 ih hminsinmi ah Lantak Puai ih teltu mipum 550 lai an kimih an zungpi (headquarter) ah Tedim an hmang.
 
Saya Ngul Khaw Pau ih sim danah 1980 ihsin “Hlimsang” (Spirit filled) zumnak, Sabbath ulh zumnak cu Tedim ah an din thok. 1981 ah Saya Lang Za Mang ih hohanak in Yahweh Kawhhran din a si. An zumnak cu Thlarau ih hruai dandan a siih an cangvaihnak khal thlarau ih simcia dan vekin a si. Zarhte Ni (Saturday) cu Sabbath tin an ul. Inn 6 le mipum 32 cu sungtel (members) an nei. 
 
1985 ah Saya Ngul Khaw Pau ih hohanak in ‘Assembly of Yahweh Church’ timi cu din a si. 27 March 1994 ah Thuam Go Lian in ‘House of Yahweh’ timi kawhhran cu Tedim ah a din. Yahweh hmin an pom ih Sabbath an ul.
 
#Note: Chin Kawhhran Thuanthu 'Cabu' ka suah dingmi bungkhatnak sungih malte ka run lo hlawm. Cabu ih a suah tikah thazang in pe ding khalin ka lo beisei.

Saturday, July 18, 2020

Ziangtin Bulpak Sumtuah Kan Thok Ding?

By on Saturday, July 18, 2020


Bulpak sumtuahnak (own business), tuah caak zet nan ziangtin ka tuah thok ding ti
theilo hrangah ziangvek kan tuah asile hlawhtlin a awl timi hlawmawknak kan nei ta ding. Bulpak sumtuah thoktu le thok dingpawl hrangih ruahnak tha si thei hram dingin ruahsannak ka nei. A hmaisa ah kan duhsakmipawl hnenah share nak thawn siseh, a ra lai dingmi videopawl zoh cih thei dingin Youtube Channel Subscribe in tuah sak dingin ka lo sawm.

Sumtuahnak kan thok ding tikah sumtuahnak hrang khawruah (Idea) tha timi cu a thupi hmaisa ah a cang ringring. Sumtuah hlawhtling dingin Idea ṭha timi cu a thupibik lakih pakhat a si ve. Facebook le Amazon pawl khi an sumtuahnak Idea a that tuk ruangih hlawhtling tiih sim theihmipawl cu an si. An nih vekih leitlun huap ih hlawhtlin ding cu ret hrih sehla, kan umnak khua le ramah bulpak sumdawnnak kan tuah asile ziangtivekin sumtuahnak hrang Idea tha kan nei thei ding timi cu kan zoh tlang pei uh.

Saturday, July 11, 2020

Bulpak Sumtuahpawl Hrang Theih Tengteng Dingmi

By on Saturday, July 11, 2020

Hello nan dam cio maw? Tuitum cu Bulpak sumtuahnak (Own business) tuahpawl hrangih theih tengteng tulmi thu hlawmawknak kan nei ding.
Bulpak sumtuah mihlawhtling, milianpawl minung zakhat kha bulpak sumtuahnak hlawhtling dingah a thupi bik ziang a si tin va sut awla sanlehnak bangawlo zakhat lai na thei ding. A hrek cun khawruah (Idea) tha a thupi bik tin siseh,, a hrek cun suangtuahnak tha (Plan) a thupibik, a hrek cun hlawhtling ding cun burkhawm hnatuan thiamnak (Team) a tul tin an lo sang celcel ding. A taktak khalah hipawl hi a ṭul zetmi cu an si thluh ko. 

Asinan bulpak sumtuahnak (own business) kan thok ngaingai tikah mi tampi ih kan theihhngilh ṭheumi pakhat a um. Cumi thei ngahtu cu midang an hlawhsam zet laiah khalah hlawhtling in paisa tampi an rak ngah ṭheu. A theilotu cun tlaksiatlam an pan theu.

Friday, June 26, 2020

Ziangah Sumpai Kan Haidaihaw Theilo

By on Friday, June 26, 2020


Na lakkha a pung, a ṭhang rero cingin sumlut le sumsuak kaih awlo harsatnak na nei pang maw? A hlanah lakkhat ting khat le hrek na ngah ih thlacem hlanah na paisa cemin na buai, a tu ah ting thum tingli na ngah cingin thlacem hlanah a hlan vek thotho in na paisa a cem thotho a si ahcun Nuntu khawsak pung “Lifestyle Inflation” timi thang sungah na awk-aw ngah tinak a si.

Mi tampi in sumpai lamih harsatnak tete an tonmi hi an ralrinlo laifang ah “Lifestyle inflation” timi ah an rak tlak ruangah a si sawn. Himi “Lifestyle inflation” timi hi kan Chin tong cun “Nuntu khawsak pung” tin ka let men dingih a hmaisa ah sumpai pung siloin nuntu khawsak pung timi cu ka run simfiang duak ding.

Tuesday, April 24, 2018

NUNAU

By on Tuesday, April 24, 2018

Pathian in nunau cu sersiamnak ni netabik ni 6 nakah a tuah.
Vancungmi cun Pathian a ra sut, “Nunau na sersiam cu na va rei cuang ve?”
Pathian in, “Nunau ka sersiam u-luk tuk nak le a rahsuah hi na thei thluh duh maw?”
Nunau cu ziangvek dinhmun khalah ziangvek khal a ṭuan thei,
Tikcu hmunkhat ah naute tampi a pom thei ih a kilkhawi thei
Thinlung kekkuai ih a khukbilhnak na ihsin-khal a mi pomnak in ziangkim a dam ter
Hi hmuahhmuah hi a kut pahnih te lawngih a tuahmi a si fawn
A nat tikah amah te a tuamhlawm aw ih ni khatah nahzi 18 lai hna a ṭuan fawn.
VANCUNGMI cu a lung a kim zet … “kut hnih lawng maw? …. A cang thei lemlo!
Himi hi maw na tuah ṭhat sal cuangmi cu?”
Vancungmi cun a rak naih ih nunau cu a vun tham,
“A taksa a nem tuk si, Bawipa”

Monday, March 12, 2018

Hnaṭuantu Ṭha Pawlin Ziangah In Suahsan Ṭheu

By on Monday, March 12, 2018


          1.     A dikmi tuah cing khalin tlunlam upapawlih an ṭan lo caan

          2.     Vision umlo, mission thei lo, strategy khal a ṭul dandan menih tuah an fial tikah

          3.     Duh tiktik ah suak seh, a hnaṭuan sawngtu midang tampi an um ko tiih ruah                   lawng siloin ziangsiarlo vekih an um caan

         4.     Hlawhtlinnak hrangah ti thamlo te lawng miporh le milawm

         5.     Tui dinhmun ih hnaṭuanmi ah hmailam ṭhatnak ding a fiang nawnlo tikah

        6.     Mai thuruahmi le thurawnmi cu ngai tlak lo vekih an ruahsak caan

        7.     Tlunlam upapawlin thil fate khalah hnaṭuan buai ngaingai vekin umawter ih mi             an  ngiahsak tuklo caan

       8.     Mai hnaṭuan ah rinum, nasaten zuamih theitawp suah cingin theihpinak le                     theihthiamsaknak a um lo tikah

      9.     A netabik nak cu a tlunih tapawl ihsin pakhat te a nunih thlengmi a um a si ahcun          hnaṭuan dang a hmuh veten a hnaṭuan a suah san ding.

Zir ding: Hnaṭuan neitu asilole hotu kan si ahcun a tlunih nganmi vekih na um asile na kut hnuaiih hnaṭuantu ṭha le rinum, mifim le fel an si khalle hnaṭuan dang remcang an hmuh veten an lo suahsan, an lo tlansan leh ding. Hnaṭuantu na si ahcun a tlun ih tarlangmi pakhat khat thawn na nun a kaih aw asi ahcun a rei hlanah na hnaṭuan na suahsan ding ti cu a fiang.


Credit: Oleg Vishnepolsky


Sunday, March 11, 2018

Germany ih Thuanthu Roling Berlin Phar-Dawl Thu

By on Sunday, March 11, 2018


Leitlun ralpi vei hnihnak a cem tikah Germany ram cu America, England, France, le Soviet rampawlin ṭhen li ah an ṭhen.

Soviet cun Germany hmailam ram an dinih, France, America, le England in dunglam ram an din. Cutin raldaihnak cu an ṭhangso ter.

1952 tiang cu Germany hmailam ram le dunglam ram cu olsamten feh a theih ringring lai. Hmanseh April 1, 1952 ihsin thir-hling thawn an khamih zalen zetih vah-suk-so a theih nawn lo.

Soviet cu Communist ram an si ruangah Germany hmailam ram cu Communist ram ah a cang lan cih mai.

Germany hmailam ram cu a cozah in a ukbet tuk ruangah ṭhansohnak lam khalah an fung, zalen zetin uk-aw ih ṭhansohnak a cak zetmi dunglam ram thaw cun an thlau aw vivo.

Cumi ruangah dunglam ramih va vaitu hi million3 lai an kim. Cumi ruangah Germany hmailam ram cun August 13, 1961 ah Berlin Phardawl pi cu a sak thok.

Tuesday, February 6, 2018

Zahau Lal (Ni Kual) Ih Thu

By on Tuesday, February 06, 2018

Zahau Lal (Ni Kual)
Silchar phai rawn ih, Cin Lungphuntu tiih theih lar zet mi, Mizo thuanthu ih dinhmun pawimawh zet luah tu, "Ni Kual" ih thuanthu cu hitin a si.

A suahnak le Ṭhanlennak:

A thlahtu lak ih kan theih hla bik cu Phur Hlum a si. A nih in fapa pahnih a nei ii, a nauta deuh cu Hlawn Kai a si. Hlawn Kai in Zahau a nei, Zahau ih cithlah pawl cu an pu Zahau hmin hmang in "Zahau" an ti aw.

Zahau cithlah Khaw Za Lian ih fapa panga lak ih pakhat, a thu kan zingzawi dingmi Ni Kual cu Falam, Tlauhmun khua ah a suak. A nih hi Lal hrin si hman sehla, unau lak ih nautabik a si ruang ah, Zahau daan-in Lal nak ding hmun a nei ve lo.

A Sentet Lai:

A sentet lai ihsin nauhak raltha (huaisen) a si. Vawikhat cu, buhtlang keng in an inn hmai ah a va suak. Inn hmai a thleng ve te'n, arpi nu her ngaingai pakhat in a rak sirh ciamco. Nauhak dang cun an t'ih zet nan, a nih cun t'ihlo in a va pam rumro ih a sit ciamco. Cu tiih an sirhawk cu, zingzu in pa-pawl in Zaute ihsin an rak zoh. Cu tin, arpi cun a run zawn leh ih, a nih khal cun a sit bet vivo. Cu lai tak ah, a nu in funghreu thawn arpi cu a ra dawi sak.

Saturday, January 13, 2018

Ni Ruk Ralpi (6 Day War) Thu asilole David le Goliath!

By on Saturday, January 13, 2018


Ni ruk ralpi (6 day war), June war ti khalih an kawhmi cu 1967 ah a rak thok ih tu cun kum 50 a kim ve thlang. Ni ruk ralpi timi cu Israel ram kha a kiangkap ram 13 (Egypt, Syria, Jordan, Iraq, Lebanon, Algeria, Kuwait, Libya, Morocco, Pakistan, PLO – Palestine Liberation Organization, Sudan, Tunisia) pawl thawi ni 6 sung an doawk mi kha a si. Hi ṭumah David le Goliath vek rorin Israel ih nehnak a rak comi cu mangbangza ngaingai a siih Pathian thiltitheinak rori a si.

June 5, 1967 ah Israel cu rinlopin a kiangkap rampawl cu vanzam in a kap ciamco. Cu tiih ral thomi a si. Israel cun Gaza tipikappawl, Sinai tlang, Jodan dunglam tipikappawl, Jerusalem hmailam ram, Egypt ih Golan tlang pawl a la thei thluh. Mi hrekkhat cun Israel ih dothlennak a tuahmi cu ralbuai duh, doawk duh hrimhrim a si tin hmuhdan dangdang a suak celcel.

Taktak ahcun himi ralpi cu riahsiat umza a si, zohmanin ral hi an duh lo ih doawk khal an paih lemlo, asinan zumlopin leitlun pi theih thuanthu roling ralpi ah a cang. Himi ralpi thok dingih meisa muahtu taktak cu Egypt president Nasser a siih a tumtahmi ngaingai America cozah kha a thuhnuai ih um ter thei ve beiseinak ruang khalah a si. America cozah ih sumpai le ei ding bawmcop fangih nung le cangvai thei Soviet Union cu a thazang a hung cak deuh thlangih America kha rualpi vekah ruat nawnlo in an pehtlaihnak a siat ter. Cumiruangah America in Egypt a bawmnak hmuahhmuah cu a titawp thluh. Ram sung ei ding rori hman America fangcang ih ṭhumawmi Egypt ram cu ei-in harsatnak tiang a thlen phah ruangah duhphorhnak tiang a suak. Cumi lungkimlo le America ngiarnak ah US ih rualpi ṭha, a kiangnaibik, le hlan ihsin a rak ralciami Israel cu a tokhrok a si bik.

Himi tikcu hi Kawlram ih kan mi langsar U Thant in UN ih General Secretary a rak ṭuan lai caan a rak si kher ih U Thant in Egypt le Israel ramri, Sinai nelrawn ih UN remdaihnak hrang ralkappawl cu khatawk ih um nawn lo dingin a fial. Cumi hnuin cui hmunah Egypt ralkappawl a aiawh ah an ret. Israel in a duhlo zet nan zawi ngaihsak hman a rak hlawh lo. Cutin Nasser cu ralkap thazang cak deuh ih a theih awk ruangah May 16 ah Israel ramri Sinai Peninsula ah a ralkappawl a ret thok, May 19 ah Gaza le Sinai ih UNEF ralkappawl cu a dawi ih Tiran tikulh cu a thlingthla ringring. May 23, 1967 ah  Israel ih nunnak hrampi ti theihmi Tiran-tikulh (Straits of Tiran) Sinai le Arabian peninsulas lakih ummi kha a khampih sak. Cumi cun Nasser cu mi ralṭha zet ah a can ter nan Israel hrangih thuthluknak tuah harsaza zetah a can ter ve. Cumi ihsin Israel cun himi in phih sak hrih thotho a si ahcun ral in tho, in do tin kan ruat ding tin thuthluknak a tuah ih tlangthannak an nei cih. Asinan US siseh, leitlun ram dang zo hmanin Egypt ih thil tuahmi parah hmalaknak an neih lo ruangah Israel cun amah te a rinsan awk ih amah te a cangvaih a ṭul thlang ta! Cutin 1 June ah Israel cun ‘National Unity Government’ timi a dinih 4 June ah ral a tho.

Israel ram fate ngaingai cu ram 13 (a tlunih tarlangmi rampawl) in an bor ih an do ciam co. An tumtah cu Israel miphun le ram hi cimit ih hlohral ter thluh a si bik.

Mangbangza pakhat cu Chin-mi vekin Israel cu hitluk ramdang thawi an buai ih harsatnak an ton rero lai anmah le mah lakah ahleice in ramthukhel lamah buainak a suak ciamco. Netabik ahcun Israel mipipawl ih lailak cangvaihnak in 1956 ah Israel ralkap ṭha le hotubik (Defense Minister) ah Moshe Dayan a tling. Moshe Dayan cu mitkhat lam siat a siih a mit-tuamnak in a mitkhatlam a tuam ringring. A duhlotu tampi cu an soisel ciamco nan a mipi le Israel ram hrangih a zuamnak le taimaknak thinlung cu 1967 ah fiang ten a langih hi Ni Ruk Ralpi ah Israel nehnak a conak ih a thupibikmi cerek pakhat vekah a rung cang. 

Ni Ruk Ralpi (6 day war) laiih Israel lam hotu le hruaitupawl cu: Levi Eshkol, Moshe Dayan, Yitzhak Rabin, Uzi Narkiss, Motta Gur, Israel Tal, Mordechai Hod, Yeshayahu Gavish, Ariel Sharon, Ezer Weizman, Shlomo Erell, le David Elazar pawl an si. Israel dotu Ram 13 ihsin hotu le hruaitupawl cu: Gamal Abdel Nasser, Abdel Hakim Amer, Abdul Munim Riad, Hussein, Zaid ibn Shaker, Asad Ghanma, Salah Jadid, Nureddin al-Atassi, Abdul Rahman Arif, Mubarak Abdullah Al-Jaber Al-Sabah, Saleh Mohammed Al Sabah, le Fahad Al-Ahmed Al-Jaber Al-Sabah pawl an si.

Himi laiah Israel in raldonak tanks 800 lawng a nei nan a dotu ram 13 pawl cun tanks 2504 an nei. Raldonak Vanzam 300 lawng a neih laiah a dotupawl cun fighter vanzam 957 an nei. Ralkap  tingkhat (100000) fang a neih laiah a ralpawl cun ralkap ting-nga lenglo (547000) an nei.

Hmanseh ni 6 an doawk hnuih Nehtu cu Israel thotho a si. David cu David a si ih Goliath cu Goliath a si ringring lai ko.

Hi “Ni Ruk Ralpi” (6 Day War) ah Israel lam ihsin ralkap 776 - 983 hrawng an thi ih 4,517 in hliam an tuar, mi 15 cu kaih an tuar, raldonak tanks 400 a siat ih raldonak vanzam 46 a siat. Egypt ihsin 10,000 – 15,000 hrawng an thi asilole an hlo. 4,338 cu kaih an si. Jordan ihsin mi 600 an thi ih 533 kaih an si. Syria ihsin 2,500 an thi ih 591 kaih an si. Iraq ihsin mi 10 an thi ih 30 in hliam an tuar. Lebanon vanzam pakhat a siat. An ram 13 kom cun raldonak tanks tawr le seng a siat ih raldonak vanzam 452 lenglo a siat fawn. Ralkap silomi Israel mipi 20 an thi ih US Navy sailors 34 an thi.


Tu ahcun Israel hmin sal vetei thinphang mai cu Arab rampawl hi an si bik. Israel ih an ralthuam thupibik cu an fighter vanzampawl an siih America ih F-16, F-15 raldonak vanzampawl kha an rem betmi an si. Cumiruangah F-16, F-15 vanzam nei leitlun ram lakah Isral bangtu an um lo. Ralthuam zawngih an bang hmanah an hman nehsawh daan, an remthiam daan le an tawlrelthiam daan (tactics) lam ahcun ahleice in Arab ram lakah Israel cu Kiosa siangpahrang a si ringring lai ko.

(Ref: New World, Thutazone, Wikipedia, Straits of Tiran – Wikipedia, Six-day War Wikipedia)

50 Anniversary of the 1967 war


Friday, January 5, 2018

Phone Bill Cem Tukloin MPT, Telenor, le Ooredoo Thawi Internet Hmandan

By on Friday, January 05, 2018


Tufang Kawlram ahcun MPT, Telenor, le Ooredoo lawng hi Internet hrangah kan hmang tlangpi. An pathum in paisa cem dem deuh le ṭha deuh ih Internet hmandan tete an neihmi cu kan run sim tum ding.

1. MPT Thawi Paisa Cem Zia Deuh Ih Internet  Hmandan

Tlawngkai ninga ni ah MPT phone-bill (top-up) thun awla weekend bonus a um..

Thawng hra man na thun asile 420MB bonus na ngah ding..

E-topup thawn asile thawnghra man ahcun 800MB na ngah ding…

Bonus cu zarhpi zan nahzi 12 tiang hman a theih..

Wednesday, January 3, 2018

White House (Inn-rangpi) Thu le A Sungih Ummipawl

By on Wednesday, January 03, 2018


USA ramih inn-rangpi (white house) ti cun a thei lo kan um lemlo men ding. USA President pawl umnak ti khalih theihmi a siih tuiṭum cu White House thu le a sungah ziangpawl an um timi mallai kan run ngan ding.

White House hi 1792 ih sakmi a si. A hmunram umnak hi 1791 ah president George Washington ih rak hrilmi a si nan amah cu inn-rangpi (White House) sungih rak um ngahlotu president a si. Tui White House umnak hmun khi George Washington le a nupi an rak hmuhawknak le duhawk hmaisabiknak hmun tiih simtu tla an um. A hram (foundation) cu 1792 ah an thla thokih  a saktu ding mithiam (designer) ahcun James Hoban in nehnak a co. 1792 ihsin an sak thokih 1800 ah an ṭheh, kum riat an rei.

1800 ah president John Adams le a nupi Abigail cu inn-rangpi ah an ṭhawn ih White House luah hmaisabiktu an si. White House ih an thlen pekte ah President John Adams in inn-rangpi thu thawn pehparin a nupi Abigail hnenih ca a kuatmi cu: “Hi inn pi hi vancung Pathian ih thlawsuah pekmi siseh tin thlaza ka cam, cui thlawsuah cu kumkhua in hi Innpi ah um ringring hramseh! Ram hrangih midingfel, mi rinum, le fimthiamnak neimi siarlo zovek hmanin hi luanglu hnuaiah rampi thuneihnak la in lal tum hlah seh!” (I pray Heaven to bestow the best of the blessings on this House, and all that shall hereafter inhabit it. Man none but honest and wisemen ever rule under this roof). Cui ca cu America ramih a vei 32nak President Franklin D. Roosevelt ih sanah White House innpi sung, rampi rawleinak khanih phar parah an run tar.

Saturday, December 30, 2017

Thlapi Par Ka Thlen Pekih Ka Lungtur le Lungawinak Hnakin A Nasa Sawn - Neil Armstrong

By on Saturday, December 30, 2017


Neil Armstrong (leitlun ih thlapi par kai hmaisabik lakih pakhat) cu thlapi par a kai hnu reilo ah Israel a tlawng. Israeli archaeologist hminthang Meir Ben-Dov thawn Jerusalem khawpi hlun lamah lam an leng. Hulda Gate timi Temple Mount fehnak karbak an thlen in Armstrong in Ben-Dov cu “Zisu leitlun a lei lanah hinah hrawngah hin a rak vak ve ko ding ti aw” tin a sut.

Ben-Dov in zohnik, Zisu cu Judah miphun a si ual, hi karbakpawl pal loin Temple thlen a theih lo pi, curuangah Zisu khal hi karbakpawl cu vei tampi a rak pal rero ding fam teh.

Armstrong cun tui karbakpawl hi hlanlai ta (original steps) an si pei maw tin a sut lala. Ben-Dov in an si tuk tin a sim.

Armstrong cun “Tui ka palmi karbak hi Zisu in a rak pal dah ve tinak si pei cu ti?” tin a sut bet. Ben-Dov cun “na dik a si” a ti. 

Cuveten Armstrong in Ben-Dov, “thlapi par ka thlen pekih ka lungtur le lungawinak hnakin tu hi a nasa sawn” 

(From Beirut to Jerusalem by Thomas Friedman).




Friday, December 22, 2017

A TLAI HLAN AH HIN!

By on Friday, December 22, 2017


By: Salai Marem
Thi mai ding si si,

Vei khat lawng thurelnak caan nei bang awla,

Zo si na ko ding ih, ziang si na rel ding?

Ziangah na muang cang tho tho? (Stephen Lavine)

Palo Alto, California ih tlawng President ka si lai ah kan Bound of  President, Pi Polly Tyner  ngan ca cu Palo Alto thuthangca ah an suak a si.

Pi Polly Tyner fapa Jim cu rualbanlo a si ruangah harsatnak tamzet a tawng ṭheu. An zirhtu(saya) pawl hrang khal ah ngun ngaihzet le dim dawihzet ih enkawl a ṭul  cuang. Hmanseh, cuti cing khal in a hlim theizet ih a rualpi pawl khal in a kiang ih um cu nuam an ti theizet. A nulepa cun a harsatnak cu an theihthiampi ruangah, mahlemah rinngamawknak nei ding in an fawrh nasa ṭheu. High School cu ṭhazet ih a on hnu ah vanduaithlakzet in motor accident in a thi. A nu Pi Polly Tyner cun hi ti hin a ngan suak.

“Tuini ah ka fapa kum 20 mi cu kan vui liam ih, damlo silo motor accident ih thi a si. Kan biakawk netabik ṭum kha vei khat hman kan beaw nawnlo ding ti rak thei lawk sehla ka va ti ve!”

“Thei lawk sehla cun, ‘Jim, ka lo duhdawtzet ih, ka lo suangzet a si,’ ka ti ding. A nulepa le a unau pawl hnen ih hlimnak le lungawinak in pek dan hmuah hmuah kha muangcang in ka sim kerh ko ding. A ṭongkam suak awka mawizet zet, a hnih hmel duhumzet pawl kha ngunngaih lehcuang in rak ngai ih rak zoh tak ding.”

“A ṭhatnak le ṭhat lonak pawl, radio ringzet ih a rak herh awn ruang ih ka kawk ṭheu lai pawl, a sam ka duhlo zawng deuh ih a rak meh khawng ter ruangih ka lung si lo dan pawl, a thuamhnaw bal le mawza thu sawp ding a rak ret tam cang ih ka thinhengnak pawl kha cuai thlai khal sehla, a ṭhatlonak pawl hi a rak va mal ve! Ka fapa cu vei tamtak sim tum khal sehla ziangtik hman ah ka sim thei nawn lo ding a si hi.”

“Sihmanseh, nan nih nulepa pawl, caan ṭha na nei lai ah hin hi hi ka lo sim duh asi. Nan falete cu nan biak tik ah, vei khat hman biaknak caan na nei nawnlo ding vekah ruataw phah in be ṭheu uh. Ka fapa thawn kan biakawk netabik cu a thih hlan ciah ah, ‘Ka nu hnaṭuan in ka feh ding, ka lo duhdawt hai hokhw,’ a run ti kha ka hrang ahcun ro se thei nawnlo ka dam sung ih ka hngilh lo ding a si.

“Ka fapai’ thihnak hin theihter duhmi a nei a si ahcun hi hi a si ko ding, ‘Ka nunnak hi ngai-upatnak cang theih le kan unaupi parah ngainatawknak lang ter ṭheu hi,’ ti a si.
Caan ṭha a liam hlan ah hin tuini rori ah na lang ter pei!”       

- Robert  Reasoner


Mi Hlim Thei

By on Friday, December 22, 2017


By: Salai Marem

Nauhak, faphir, bangawzet hi an um ih, pakhat cun thil ziangkhal tawng sehla,  a ṭha lam hawi zawng in a thlir. A phirpi sawn cun ziangkim hi a se lam zawng, umze nei lo in a thlir ve.

Cutivek ih an ṭhanlen vivo ruangah an nulepa cu an mang a bangzet. Siibawi thiam cuang (Psychologist) hnen ah an hruai ih, cui Siibawi cun an mizia dangawzet cu a kai rual thei pangah tin an nulepa cu ti dan ding a sim hai.

An pian campha a rung thlen cun an laksawng ding bawm bangaw ah a hran hran ten an tim tuah sak. A hmaisa sawn, a ṭha lam hawi zawng hlir ih khuaruat ṭheutui’ bawm ahcun  caw-ek ro hi an ret ih, ṭhalo lam hlir khuaruat tui’ bawm sawn ahcun zawte puahnak thilri ṭhazet zet an ret ve.

Cu ticun, a hran hran ten an pindan ah an laksawng bawm an on lai cu an bih-thup. Zawte puahnak ṭhazetzet ngahtu cun, “Hi ai ih ṭha hi ka rualpi pawl in an nei si, a mawi ka ti lo. Ka ṭha ti zawng khal a si lo,” tin a rak phun ciar.

Caw-ek ro ngahtu sawn cu an va bihthup ve leh ih, “In bum thei cuanglo ding! Hi ti zatzat  caw-ek ro hman in pek cun cawpi tumzet cu a telve hrim hrim ding,” tin lungawi zet in a ihkhun ahcun a rak khir-lam ciamco. 

(Unknown From More Sower’s By – Brain Cavanaugh)



Saturday, December 9, 2017

Enkawl Ṭhat Sal Ding Si Sehla

By on Saturday, December 09, 2017

By Salai Marem

Ka fa hi a thawk ihsin cawi/pawm ṭha sal ding sehla cun:-

Ka kutzung hmuh ter ring ring aiin zuksuai nak hrang ka hmang uar thlang ding ih,

Sawisel ring ring ai cun, relpi(titi) ka uar thlang ding ih,

Ka mit cu nazi lam hawih  ring ring ai in;

Ka mit cu a meng kau thlang ding ih;

Theihmal si hi pawisa lawn, pawisat ka ngah thlang ding ih,

Lehnak uluk ai cun, uluk zetin ka lehpi thlang ding.

Tualrawn ramhring parah tla leng in, arsi tleu mawizet pawl khi ngun-ngaihzetin ka thlir-zohpi thlang ding.

Sawisel phah phah aicun, ka pawm-kuah ngun sawn thlang ding.

An fellonak ka sawisel mal ding ih, dik ih an theih cu huaisen le ralṭha zetin fehpi ngam ding in ka forhfial sin sin thlang ding.

Sum le pai ah rinnak/zumnak ṭumawk lawn, an mah ah zumawknak nei dingin ka zirh nasa sawn ding.


Thuneihnak ngaina mi si lawn, duhdawtnak ruangih thilti theinak ngaina mi si ding in ka zirh sawn thlang ding. 

(Diane Loomans)


Khrismas Putarin Kawr Sen Kher A Hruhlo

By on Saturday, December 09, 2017

By: Salai Ma Rem

Kan Pontiae motor cu ka pa in bazar nak ah a mawng(khal) ih, a kiang ahcun dawngdahzetin ka rak to ve. Thawm daiten kan to lai ahcun ka thinlung kamzet ṭheutu thusuh ka cakzet . Tui ṭum khal ah ti ding dang ka nei hran lemlo, ka thil suh tum cu suhnak caan ṭha ka neih pangah tin ka thlun hrim mi ka si. “Ka pa……” tin ka ko. “Ziang si?” tin i sang/let ciah ah,  “Tlawng ih ka rualpi pawl cun thulo lam mai mai, diklo ih ka theih mi an rel ṭheu ih,” ka sim lai ahcun ka hmur cu a ṭhia derdo. Rel sunzawm har ka ti deuh ruangah ka cawl thutthi. Ka pa cun, aw nemzetin, “Pate, ziangsi rel duh na neih? Hreh duh hlah,” tin i run ti hnu cun a hnen ah, “Ka rualpi pawl cun Khrismas Putar hi a um tak taklo an ti ih,” tin ka sim phah ah ka cil ka dawlh ih, “Khrismas Putar tla cu nauhak tualleng pawl hrang lawngah a um si lawm, tu tiang tiang ih Khrismas Putar a um maw aw? na rak ti lai a si ahcun na va rak ‘aa’ lai ve in ti hai hokhaw,” tin ka sim phah ahcun ka mitthli a hal thluh. Supaw cing in, “Ka pa, Khrismas Putar hi a um ngai ngai na ti ṭheu kha a dik ti? A dik maw?” tin ka sut sunzawm ṭenṭo. Ka suhnak cu thu umzia a theih ciah veten ka pa cun ngun ngaihzet in I zoh ih, a motor mawn cu a ti muang ih, zin kap ahcun a cawl, I run kuah-pawm phah in ka hnenah, “Na rualpi pawl cu an rel diklo a si cu, Khrismas Putar hi a um ngai ngai si lawm,” tin I sang/let hnu cun hlimzet in a hnenah, “Ka ti dik a si cu,” tin a lam ka hawi phah.

Cu ṭheh cun ka pa cun nuam ten hi ti hin a sunzawm zel ih, “Khrismas Putar thuhla lawng si lawn thil dang tamtak ka lo sim law law ding. Tu ahcun nauhak-tualleng na si nawnlo ih,  na theithiam dingah ka ruat ih, ṭhaten rak ngai awla:

“Hlan lai ahhin thungai in mi pakhat felzet hi a um ih, leitlun hmun dang dang a tlawn suah phah in nauhakpawl hnenah  ‘Laksawng(present)’  a pe ṭheu. Cu pa cu tu thleng ram tinkim ah a um lai. A umnak ram hmin a dan vekin an kawhdan khal a dang ṭheu. Chinram ahcun, ‘Khrismas Putar’ tin an ko ih, America ram ve ahcun, ‘Santa Clause’ tin an ko ṭheu. Cu pai lungril ṭhatnak le felnak cu khuihmun khal ah umsehla, a danglam dahlo a hmun ring ring. A thinlung cu Duhdawtnakin a luangliam ih, phut kir a neilo ih, phurzetin cui Duhdawtnak cu a zem ṭheu. Na hung upat deuh deuh tikahcun, cui Khrismas Putar cu urlawk zanih  meiku-suahnak(Chimney) ihsi  zanih thilpek-laksawng  lo pe ṭheutu kha a si kherlo tin na run theifiang ve mai ding. Cui Khrimas Putar/Santa Clause thinlung fel le duhdawtnak khatliam cu mitin hnenah – na nu, na pa, nangmai hnen rori khal ah a um hokhaw. Na nu simaw mi dang zokhal duhdawtnak ruangih mi hrang ṭhilṭha tuah caknak nei ipiang hnenah cun a um thluh asi. Cui thinlung put cun, “Ziangsi I pek ding?” ti aiin, “Ziangsi ka pek ding?” tin midang hrang an caan an hmang ṭheu. Na run theihthiam ih, cui thinlung nangmah ah umzia a neih hnu ahcun Khrismas hman hi a hlunghlai in a nuam danglam cuang hokhaw! Pate, ka thusim cu na theithiam ti?”

Ka pai thusim cu a umzia ka theifiang ih, ka nauhak lai ih I sim ṭheu, ni kum tiang khal ih thudik ih ka rak neih cu, zianghmanlo men a rak si ti ka theihthiam hnu cun zum ollo ti khal  sehla Khrismas  Putar cu pa thau le tumzet, pumcek, hni hiau hiau ṭheu dingah ka mitthlam ahcun a cam tho si, ka pai I kawhnak cu thei khal sehla, a lam khal zohngam lawn tukvirh lamah ka dak suak ring ring. Ka pa cun, “Boihte, hi lam run hawi hnik!” tin i ngen cun mitthli tla phah in ka vun hawi. Ka pa khal cu a rak sup aw thei cuang velo ruangah, mitthli hal phah nawn in I pawm. Kan hlim in kan lungawi tlang nasa. Ka pai mit ihsin cun eng, eng no mawizet, arsi tamzet aiih eng-tleu sawn le Khrismas Putar mit men simaw, zangfahnak mit cu ka hmu ngah. Khrismas Putar diktak cu! A si ahcun kum tin Mass zik ipiang in ka hlimnak le lungawinak ding ngaihtuah in, I duhdawtzet ruangah a caan a rak hmang liam ṭheu. Tu ahcun Khrismas Putar diktak cu ka hmu zo! Ka theizo! Hlim le lungawinak in ka khat zo. Khrismas Putar diktak,  ka pa cun duhdawtnak in a ṭangah I pawm ih, keikhal lungawi ruangah ka mitthli tla cu ka hnul cawk lo.

“Tu ahcun mi danglam pawl lakah siar tel na si ve zo, Khrismas thucah duhdawtnak thu cu Khrimas lai lawngah si lawn, ni tin, kum tin, ni hleice khal nei cuang lawn na hmang ṭheu ding ih, Khrismas Putar thinlung dik cu na thinlung ah le keimah khalah ṭhangliam zel sehla, na ṭuanvo, duhdawtnak laksawng pe suah cu tuah dingin na nunnak hi na hmang thlang pei. Tu ahcun Khrismas Putar diktak cu  a um tin na theizo ih, cui Khrismas Putar cu nung ring ring ding in kan nun hi kan hman a ṭul asi. Na theithiam zel maw?” Ka pa cun I sim zel. Ka lungthin cu lungawinak in a khat ih, “Ka pa, ka theithiam lituk! Ka va lo duh lawman em! A si cu na thinlung ah a nun ring ring bangin ka thinlung ah nung ring ring hramseh. Aw, ka pa, ka hrang ahcun leitlun  Khrimas Putar ṭhabik na si,” tin ka au suak.


Damcak in ka um vivo ding ih, nupi fanau tla ka nei ve a si ahcun, Khrismas Putar cu a um ngai ngai a si ti ka fale hnenah sim a ṭul tik ahcun ka pa vekin Khrismas Putar cun kawr sen tumpi  hruk a ṭul teng tenglo dan hi simfiang thiam ka va cak ve! Cun, tui ni ih ka theihfeng vek hin theifiang ve thiam hai sehla ka duhsak zet a si. 

(Patty Hansen)