Saturday, January 13, 2018

Ni Ruk Ralpi (6 Day War) Thu asilole David le Goliath!

By on Saturday, January 13, 2018


Ni ruk ralpi (6 day war), June war ti khalih an kawhmi cu 1967 ah a rak thok ih tu cun kum 50 a kim ve thlang. Ni ruk ralpi timi cu Israel ram kha a kiangkap ram 13 (Egypt, Syria, Jordan, Iraq, Lebanon, Algeria, Kuwait, Libya, Morocco, Pakistan, PLO – Palestine Liberation Organization, Sudan, Tunisia) pawl thawi ni 6 sung an doawk mi kha a si. Hi ṭumah David le Goliath vek rorin Israel ih nehnak a rak comi cu mangbangza ngaingai a siih Pathian thiltitheinak rori a si.

June 5, 1967 ah Israel cu rinlopin a kiangkap rampawl cu vanzam in a kap ciamco. Cu tiih ral thomi a si. Israel cun Gaza tipikappawl, Sinai tlang, Jodan dunglam tipikappawl, Jerusalem hmailam ram, Egypt ih Golan tlang pawl a la thei thluh. Mi hrekkhat cun Israel ih dothlennak a tuahmi cu ralbuai duh, doawk duh hrimhrim a si tin hmuhdan dangdang a suak celcel.

Taktak ahcun himi ralpi cu riahsiat umza a si, zohmanin ral hi an duh lo ih doawk khal an paih lemlo, asinan zumlopin leitlun pi theih thuanthu roling ralpi ah a cang. Himi ralpi thok dingih meisa muahtu taktak cu Egypt president Nasser a siih a tumtahmi ngaingai America cozah kha a thuhnuai ih um ter thei ve beiseinak ruang khalah a si. America cozah ih sumpai le ei ding bawmcop fangih nung le cangvai thei Soviet Union cu a thazang a hung cak deuh thlangih America kha rualpi vekah ruat nawnlo in an pehtlaihnak a siat ter. Cumiruangah America in Egypt a bawmnak hmuahhmuah cu a titawp thluh. Ram sung ei ding rori hman America fangcang ih ṭhumawmi Egypt ram cu ei-in harsatnak tiang a thlen phah ruangah duhphorhnak tiang a suak. Cumi lungkimlo le America ngiarnak ah US ih rualpi ṭha, a kiangnaibik, le hlan ihsin a rak ralciami Israel cu a tokhrok a si bik.

Himi tikcu hi Kawlram ih kan mi langsar U Thant in UN ih General Secretary a rak ṭuan lai caan a rak si kher ih U Thant in Egypt le Israel ramri, Sinai nelrawn ih UN remdaihnak hrang ralkappawl cu khatawk ih um nawn lo dingin a fial. Cumi hnuin cui hmunah Egypt ralkappawl a aiawh ah an ret. Israel in a duhlo zet nan zawi ngaihsak hman a rak hlawh lo. Cutin Nasser cu ralkap thazang cak deuh ih a theih awk ruangah May 16 ah Israel ramri Sinai Peninsula ah a ralkappawl a ret thok, May 19 ah Gaza le Sinai ih UNEF ralkappawl cu a dawi ih Tiran tikulh cu a thlingthla ringring. May 23, 1967 ah  Israel ih nunnak hrampi ti theihmi Tiran-tikulh (Straits of Tiran) Sinai le Arabian peninsulas lakih ummi kha a khampih sak. Cumi cun Nasser cu mi ralṭha zet ah a can ter nan Israel hrangih thuthluknak tuah harsaza zetah a can ter ve. Cumi ihsin Israel cun himi in phih sak hrih thotho a si ahcun ral in tho, in do tin kan ruat ding tin thuthluknak a tuah ih tlangthannak an nei cih. Asinan US siseh, leitlun ram dang zo hmanin Egypt ih thil tuahmi parah hmalaknak an neih lo ruangah Israel cun amah te a rinsan awk ih amah te a cangvaih a ṭul thlang ta! Cutin 1 June ah Israel cun ‘National Unity Government’ timi a dinih 4 June ah ral a tho.

Israel ram fate ngaingai cu ram 13 (a tlunih tarlangmi rampawl) in an bor ih an do ciam co. An tumtah cu Israel miphun le ram hi cimit ih hlohral ter thluh a si bik.

Mangbangza pakhat cu Chin-mi vekin Israel cu hitluk ramdang thawi an buai ih harsatnak an ton rero lai anmah le mah lakah ahleice in ramthukhel lamah buainak a suak ciamco. Netabik ahcun Israel mipipawl ih lailak cangvaihnak in 1956 ah Israel ralkap ṭha le hotubik (Defense Minister) ah Moshe Dayan a tling. Moshe Dayan cu mitkhat lam siat a siih a mit-tuamnak in a mitkhatlam a tuam ringring. A duhlotu tampi cu an soisel ciamco nan a mipi le Israel ram hrangih a zuamnak le taimaknak thinlung cu 1967 ah fiang ten a langih hi Ni Ruk Ralpi ah Israel nehnak a conak ih a thupibikmi cerek pakhat vekah a rung cang. 

Ni Ruk Ralpi (6 day war) laiih Israel lam hotu le hruaitupawl cu: Levi Eshkol, Moshe Dayan, Yitzhak Rabin, Uzi Narkiss, Motta Gur, Israel Tal, Mordechai Hod, Yeshayahu Gavish, Ariel Sharon, Ezer Weizman, Shlomo Erell, le David Elazar pawl an si. Israel dotu Ram 13 ihsin hotu le hruaitupawl cu: Gamal Abdel Nasser, Abdel Hakim Amer, Abdul Munim Riad, Hussein, Zaid ibn Shaker, Asad Ghanma, Salah Jadid, Nureddin al-Atassi, Abdul Rahman Arif, Mubarak Abdullah Al-Jaber Al-Sabah, Saleh Mohammed Al Sabah, le Fahad Al-Ahmed Al-Jaber Al-Sabah pawl an si.

Himi laiah Israel in raldonak tanks 800 lawng a nei nan a dotu ram 13 pawl cun tanks 2504 an nei. Raldonak Vanzam 300 lawng a neih laiah a dotupawl cun fighter vanzam 957 an nei. Ralkap  tingkhat (100000) fang a neih laiah a ralpawl cun ralkap ting-nga lenglo (547000) an nei.

Hmanseh ni 6 an doawk hnuih Nehtu cu Israel thotho a si. David cu David a si ih Goliath cu Goliath a si ringring lai ko.

Hi “Ni Ruk Ralpi” (6 Day War) ah Israel lam ihsin ralkap 776 - 983 hrawng an thi ih 4,517 in hliam an tuar, mi 15 cu kaih an tuar, raldonak tanks 400 a siat ih raldonak vanzam 46 a siat. Egypt ihsin 10,000 – 15,000 hrawng an thi asilole an hlo. 4,338 cu kaih an si. Jordan ihsin mi 600 an thi ih 533 kaih an si. Syria ihsin 2,500 an thi ih 591 kaih an si. Iraq ihsin mi 10 an thi ih 30 in hliam an tuar. Lebanon vanzam pakhat a siat. An ram 13 kom cun raldonak tanks tawr le seng a siat ih raldonak vanzam 452 lenglo a siat fawn. Ralkap silomi Israel mipi 20 an thi ih US Navy sailors 34 an thi.


Tu ahcun Israel hmin sal vetei thinphang mai cu Arab rampawl hi an si bik. Israel ih an ralthuam thupibik cu an fighter vanzampawl an siih America ih F-16, F-15 raldonak vanzampawl kha an rem betmi an si. Cumiruangah F-16, F-15 vanzam nei leitlun ram lakah Isral bangtu an um lo. Ralthuam zawngih an bang hmanah an hman nehsawh daan, an remthiam daan le an tawlrelthiam daan (tactics) lam ahcun ahleice in Arab ram lakah Israel cu Kiosa siangpahrang a si ringring lai ko.

(Ref: New World, Thutazone, Wikipedia, Straits of Tiran – Wikipedia, Six-day War Wikipedia)

50 Anniversary of the 1967 war


0 comments:

Post a Comment