Hminsintlak Kawlram Thuanthu Tawi (ျမန္မာသမိုင္း အေထြေထြအက်ဥ္း)

((ျမန္မာသမိုင္း အေထြေထြအက်ဥ္း))စုစည္းေဖၚျပလုိက္ပါတယ္

ေအဒီ1400 အေနာ္ရထာအရင္ဆံုး ဘုရင္ျဖစ္လာျပီး ပုဂံကို  ပထမျမန္မာနိုင္ငံေတာ္၏

ျမိဳ႔ေတာ္အျဖစ္စတင္တည္ေထာင္။  

ေအဒီ1506 အေနာ္ရထာမင္းမွသဒံုျပည္ကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့၊ရွင္အရဟံ ဘုန္းၾကီးကိုပုဂံျပည္၌

ေထရ၀ါရဗုဒဘာသာစတင္ရန္အတြက္ ပုဂံကိုေခၚလာခဲ့ေအဒီ1287 မြန္ဂိုလီယားဘုရင္ Khblai Khan 

ကပုဂံကိုတိုက္ခိုက္ခဲ့ ျခင္းေၾကာင့္ ပထမဘုရင္စနစ္ပ်က္သုန္းခဲ့။

1531 တပင္ေရႊထီး(ဒုတိယျမန္မာနုိင္ငံေတာ္)1550-1581 ဘုရင့္ေနာင္မွ Chiangmai ႏွင့္အယုဒယ

ထိတိုက္ခိုက္သိမ္းပုိက္ခဲ့ဲဲဲ။

1752 မြန္မ်ားက Innwa ကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္၊ဒုတိယျမန္မာနုိင္ငံေတာ္ပ်က္သုန္း။

1755 အေလာင္းဘုရား(တတိယျမန္မာနုိင္ငံေတာ္)။

1760 အေလာင္းဘုရားမွမြန္ေတြကို Inwaa မွေမာင္းထုတ္ျပီး မြန္ရြာျဖစ္သည္

ဒဂုန္ကိုရန္ကုန္ဟုေျပာင္း(ရန္ေတြကုန္သည့္အမွတ္အသား)။

1813 Dr.Adoniram Judson သည္ Christian Missionary လုပ္ဖို့အရင္ဆံုးျမန္မာနုိင္ငံေရာက္ရွိခဲ့။

1824-26 ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ။ ရ ႏၱပိုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ျပီး ရခိုင္ႏွင့္တနသာၤရီကိုေပးလုိက္ရ။

1852-72 ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ။ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းထိအသိမ္းခံရ။

1853-78 မင္းတုန္းမင္းနန္းတက္(ျမနန္းစံေက်ာ္ေရႊနန္းေတာ္၊မႏၱေလး)။

1885 တတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ၊အဂၤလိပ္နုိင္၍ 5.12.1885မွာသီေပၚမင္းကိုအိႏၵယျပည္ေခၚသြား။

1886Janမွစတင္၍ဗမာျပည္ကိုအိႏၵိယလက္ေအာက္ခံအျဖစ္သြတ္သြင္းျပီူရန္ကုန္ကိုျမို့ေတာ္ျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့။

1886-95 ဗမာျပည္အထက္ပိုင္းမွအဂၤလိပ္ေတြကို(guerilla warfare)ႏွင့္တိုက္ခိုက္ခဲ့။

1906 YMBA(Young Men’s Buddish Association)ဟုမ်ိဳးခ်စ္စစ္ရွင္သန္ထက္ေစရန္ဖြဲ့စည္းခဲ့။

1920 GCBA (General Council of Burmese Association) ဟုကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ေတာင္းဆိုမွဳျပဳလုပ္ခဲ့။

1923 ဗမာျပည္ကိုဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့။

1930 May 30 မွာဒို့ဗမာအစည္းအရံုးဖြဲ့စည္းျပီးဒီဇင္ဘာလ မွာဆရာစံ၏ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္

ေတာင္သူဘယ္သမားအေရးေတာ္ပံုစတင္ခဲ့(အေရးေတာ္ပံု ၂ ႏွစ္ၾကာခဲ့)။

1937 ဗမာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုအိႏၵိယ လက္ေအာက္မွခြဲထုတ္။

1939 သခင္ဖိုးလွၾကီး၏ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္ ေရနံအလုပ္သမားမ်ားသပိတ္ေမွာက္ခဲ့၊

1300 အေရးေတာ္ပံုဟုနာမည္ၾကီး။

1941 Japan ကဗမာျပည္ကိုစတင္တိုက္ခိုက္ခဲ့၊ဒီဇင္ဘာလ 26 မွာBIA(Burma Independence

Army)ကုိဖြဲ့စည္း။1942 July 27 မွာBIA ကုိBDA(Burma Defense Army)ဟုေျပာင္းလဲ။

1943-45 ဂ်ပန္ကျမန္မာျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္၊

1943 မွာလြပ္လပ္ေရး(လြတ္လပ္ေရးအတုဟုနာမည္ၾကီး)ေပးခဲ့။

1945 March 27 ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး(Fascist Resistance ) ဟုဂ်ပန္ေတြကိုေတာ္လွန္ခဲ့၊

ထိုေန့ကိုေတာ္လွန္ေရးေန့ဟုေခၚ၊ယေန့ခ်ိန္ခါ၌ တပ္မေတာ္ေန့ဟုေခၚ။

1945 June 15 မွာဂ်ပန္ကိုအျပီးေမာင္းထုတ္နုိင္ခဲ့။

1945 Oct 16 မွာအဂၤလိပ္ကဗမာျပည္ကို ျပန္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့။

Jan 27 မွာေအာင္ဆန္းအက္တလီစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ခဲ့။

ထိုစာခ်ဳပ္သည္ဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရးအာမခံခ်က္ေပးသည့္စာခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။

1947 Feb 6-12 အထိရွမ္းျပည္နယ္ ပင္လံုျမို့မွာ Shan ,Chin,Kachin,Burma

တန္းတူလြတ္လပ္ေရးရရန္ပင္လံုစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္။

July 19 မွာဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္နုိင္ငံေရးဦးေဆာင္သူ 6 ေယာက္(Interim Government) 

တို့လုပ္ၾကံမွဳခံရ။1947 Oct 17 မွာနု-အက္ဒလီစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ျပီးဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ 

စာခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။

1948 Jan 4 မွာျပည္ေထာင္ စုဗမာနုိင္ငံဟုလြတ္လပ္ေရးရခဲ့။ စပ္ေရႊသိုက္(ရွမ္း) သမၼတျဖစ္၊

ဦးနု၀န္ၾကီးခ်ဳပ္။ ထိုစဥ္ပင္လံုစာခ်ဳပ္လက္မခံသူ ကြန္ျမဴနစ္နွင့္ကရင္မ်ားသူပုန္ထခဲ့။(ေရာင္စံုသူပုန္

ျပည္တြင္းစစ္)။

1951 လြတ္လပ္ေရးျပီးပထမအၾကိမ္ ပါလီမာန္စနစ္ျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ရန္လူထုေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္၊

1956 မွာဒုတိယအၾကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့။

1958 ဖဆပလနွစ္ပိုင္းကြဲ(သန့္ရွင္းဖဆပလႏွင့္တည္ျမဲဖဆပလ)။

ေရြးေကာက္ပြဲျပန္လည္ျပဳလုပ္ရန္အတြက။္ 

Sep 28 မွာအိမ္ေစာင့္အစိုးရဖြဲ့ျပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းကတာ၀န္ယူခဲ့။

1960 Feb မွာေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ရာ ဦးနု(ျပည္ေထာင္စုပါတီ)အနုိင္ရျပီး Aprial 4 မွာအစုိးရျပည္တက္။

ထုိ့ေနာက္ဗမာနွင့္တရုတ္နယ္စပ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးလက္မွတ္ထိုးခဲ့ၾက။

1961 Union Parliament ဗမာျပည္တစ္ျပည္လံုး ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာကိုဗုဒဘာသာအျဖစ္

ဦးနုမွျပဳလုပ္ေၾကျငာ။ထိုျပသာနာေၾကာင့္ KIA/KIO ျဖစ္လာခဲ့။

1962 March 2 မွာေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းကအာဏာ သိမ္းခဲ့။

July 4 မွာBurmese way to Socialism အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဖက္ေျခလွမ္းခဲ့။

1963 ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ အစိုးရမွျငိမ္းခ်မ္းေရးမ်ားျပဳလုပ္။

1964 ျပည္တြင္းနိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအကုန္ဖ်က္သိမ္း။ ပုဂၢလိက ေက်ာင္း၊ဆုိင္၊ပစၥည္းမ်ားကို

ျပည္သူပိုင္အျဖစ္သိမ္း။ 1965 ပညာသင္ ေက်ာင္းအားလံုးအစိုးရမွတာ၀န္ယူခဲ့။

1972 သတင္းဂ်ာနယ္ထုတ္ေ၀ခြင့္အကုန္ပိတ္။

1974 March 2 မွာ New Institution ေရးဆြဲခဲ့။ ဗမာျပည္ကိုဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ ပါတီကအစိုးရလုပ္၊ဦးေန၀င္းသမၼတ။

1974 ဦးသန့္အေရးခင္း။UN အေထြေထြအတြင္းေရးမွဳးခ်ဳပ္ေဟာင္းဦးသန့္ 

အေမရိကန္တြင္ကြယ္လြန္၌ျမန္မာျပည္သို့ ဦးသန့္၏ရုပ္ကလပ္ကိုသယ္ေဆာင္ခဲ့ရာ၊ ဦးေန၀င္း

အစိုးရကသာမန္စ်ာပနာကဲ့သို့သေဘာထားခဲ့ျခင္း၊လ်စ္လ်ဴရွဳျခင္းတုိ့ေၾကာင့္ ရဟန္းျပည္သူေက်ာင္း

မ်ားမွ ဦးသန့္စ်ာပနာတြင္အေလာင္းလုကာ ျပည္သူမ်ားမွမိမိတို့ဘာသာ သျဂိုလ္ရန္ၾကိုးစားခဲ့ျခင္းျဖစ္။

ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ ဆလုိင္းတင္ေမာင္ဦး(အရွိဳခ်င္း)အားဖမ္း၌ၾကိုးေပးေသဒဏ္ခ်မွတ္ခဲ့။

အသတ္ခံရခ်ိန္ အသက္ 24 ႏွစ္သာရွိေသး။ေက်ာင္းသားအား ၾကိုးေပးေသဒဏ္ေပး ခံခဲ့ရ ျခင္း မွာ ျမန္မာ့သမုိင္းတြင္ ပထမဦးဆံုးျဖစ္သည္။

1980 May 24-28 မွာဗုဒဘာသာကိုးကြယ္ယံုၾကည္မွဳက်ယ္ျပန္ရန္အတြက္စည္းေ၀းပြဲၾကီးျပဳလုပ္ခဲ့။

1981 Nov 6 မွာဦးေန၀င္းအနားယူ၊စန္းယုမွသမၼတလုပ္ခဲ့။

1987 ဗမာျပည္ေဒ၀ါလီခံ။

1988 July 6 မွာ Brig.Gen.Sein Lwin သမၼတတက္။

August 8 ရက္မွစ၍ျပည္လံဳးကြ်တ္ဆႏၵျပပြဲျဖစ္ခဲ့။ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပံု။

August 12 မွာ Dr.Maung Maung မွသမၼတလုပ္။ဆႏၵျပပြဲ အတြင္းလူတစ္ေသာင္းခန့္ေသ၊

ေက်ာင္းသားလူငယ္ေသာင္းခ်ီနယ္စပ္ထြက္ေျပးခဲ့၊video file စသည္တို့မွာပါသူအားလံုး

လိုက္လံဖမ္းဆီးခံရ။

Sep 18 မွာ SLORC(နုိင္ငံေတာ္ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးနွင့္တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ့ Chairman Sr.Gen.Saw Maung မွာအာဏာသိမ္း။

1990 ပါတီစံုေ၇ြးေကာက္ပြဲ။ NLDမွအနုိင္ရ၊သို့ေသာ္အစိုးရဖြဲ့စည္းခြင့္မရခဲ့။

1992 Aprial 23 မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးသန္းေရႊမွဆက္လက္အာဏာယူ။

1993 အမ်ိဳးသားညီလာခံက်င္းပ။1996 March မွာနား။

1997 July 23 မွာဗမာျပည္အာဆီယံအသင္း၀င္ျဖစ္။

Nov 15 မွာ SLORC  (နုင္ငံေတာ္ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးနွင့္တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ့) ကိုနုိင္ငံေတာ္

ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ဖြံ့ျဖိုးေရးေကာင္စီ(SPDC)အျဖစ္ေျပာင္း။ဗမာျပည္တစ္ျပည္လံုးနာမည္ကိုလည္

း အဂၤလိပ္စကား Burma မွာျမန္မာစကားလုိ Myanmar ဟုေျပာင္းလဲခဲ့။

2003 ျမန္မာနုိင္ငံဒီမိုကေရစီလမ္းစဥ္တုိင္းသြားရန္ ဦးခင္ညြန့္မွလမ္းျပေျမပံု 7

ဆင့္ျပဳလုပ္ခဲ့။ေဒၚစု(ဒီပဲရင္းအေရးခင္း)။

2004 ခင္ညြန့္ျပဳတ္။ အမ်ိဳးသားညီလာခံျပန္စတင္က်င္းပ။

2005 Nov ျမန္မာနုိုင္ငံျမို့ေတာ္ကိုေနျပည္ေတာ္သို့ေျပာင္း၊ ဌာနဆိုင္ရာရံုးခ်ဳပ္အားလံုး ေနျပည္ေတာ္သို့ေျပာင္း။

2007 ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး(စက္တင္ဘာ) ။

2008 ဖြဲ့စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို 92%ျပည္သူကေထာက္ခံပါသည္ဟုအစိုးရမွေၾကညာ။

2010 ပါတီစံုဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲ။ၾကံံ့ဖြံ့အစိုးရဖြဲ့ခြင့္ရ။

ွSource: {Chin youths and political views}