Abraham Lincoln Nunthawn Thazang Laknak

Leitlun Zalennak Thlengtertu Pa, Abraham Lincoln NunthawnThazaang Laknak

Anthony Bawi Lian Thang

A’ Thuanthu Tawi

Abraham Lincoln cu a voi (16th) nak United States President le sal hmuahhmuah zalennak rak petu asi. Amah cu Thomas Lincoln le Nancy Hanks Lincoln teih fapa a rak siih,Hodgenville, Kentucky ah, February 12, 1809 kum ah a rak suk. Suahpi unu Sarah le naupa Thomas a rak nei nan, kum reilo te ah an unau hnihten Abraham Lincoln cu an tan san.Unau suahpi nei lo in a mahte lawng harsazet in thanglian mi a rak si. An ram thubuai ruangah um duh nawn lo si lo in dawi an rak tong ruang ah Kentucky ihsin Perry ram, Indianaah 1817 ah an thawn.

Cubet hlei ah a nu in kum 9 a kim ah a dansan lala. Phunli (4) laica ih kan rak zir bang in Lincoln cu ca rak zuam zet tu a rak si, ca ngannakding calung hman a nei lo ih meihol in ca a rak ngan, cun ca zohnak ding meitleu a nei lo ruangah, lamzin Ih meisatleu hnuaiah zandai lakah ca a rak zoh theu tin kan saya tein in rak sim. Cuntin kan theihvek in Lincoln cu a umnak hmun ih sin penghlat nawn ah cabu siar ding ah ca a rak hlang theu, Bible le cabu tha tampi rak siar peih zet tu a si. Abraham Lincoln cu Kum 33 a kim ah Marry Todd kum 23 mi thawn an nei awk ih Pathian thluasuahmalsawm tefa pali an rak nei.

Mitampi in Lincoln cu hitin an rak ko theu, Abraham Lincoln, Honest Abe, The Great Emancipator tin an rak ko. Abraham Lincoln cu kum 56 akim ah Washington, D.C ah,April 15, 1865 ah a duhdawzet mi a ram le mipi pawl tan san in anunnak a rak liam a si.

A’ Tuarnak

Tuisun tuini ah Abraham Lincoln ih zuamnak in kan zate hnen ah hna a tuanrero lai a si. A hnatuan le a zuamnak nun ihsin zuamnak thazang tuisuni ah in neihter, Kai tla cu cumi hnatuan le zuamnak neitu ding ih kawhmi ka si tin Abraham Lincoln nun hi ka thinlung ah a nung ringring a si tuisunni tiang in. Lincoln cu retheinak hmun ihsin thanglian a si, sinan a nunnak le a zuamnak thawn nehnak ropi a co a si.

Hril awknak (election) ah voiriat (8) a sung, pumcawm hawlnak (Bussiness) ah voihnih (2) a tlasia, a thinlung kekkuai thluh in atuar a duhdawzetmi a fala nu in a tansan tikah, ruahawk tha lo in harsatnak le tlaksiaknak voitampi a tong. Voitampi zaingtinhman in thosal thei nawn lo ding in a tlasia, asinan daiten a rakum men dah lo. Cui sung le zatlaknak rapthlak sung ihsin, pacang tak in a tho sal ih a hmai a nor sal rinring a si. Curaungah leitlun ih miropi, mitampi ih sunlawihnak le upatnak cotu leitlun ih Pa din hmu tiang a thleng a si.

Lincoln cu nehtu hmuahhmuah lak ah nehtu ropi bik le ziangvek thil tihnung, harsatnak le tlaksiaknak a tlun ih a thlen khal ah ziangtik hmanah dungsip dah lotu (He never gave up) a rak si. Wait House Innpi thlengsuak thei ding ah Abraham Lincoln ih lamzin cu ziangvek lamzin so a rak si pei?

Tuini Kan Dinhmun

Leitlun ah President cia le hminthang zet cia ih suak zo hman kan um lo, nui pumsung ihsin voikhat suak theh cio kan si. Sinan ziangruangah kan dinhmun a bangawk thei lo ti kan zoh a si le, (1) Harsatnak tuar kan ngam lo ruang ah, (2) Zuamnak le teimaknun kan nei lo ruang ah, (3) Thil pakhat kan tuah ih kan tlak siat a si le, kei cu farah hrimhrim ding le zianghman lo ding hrimhrim ka si tin dung kan sip ruang ah, (4) Mi hmai ih mualpho le ningzah tuar kan ngam lo le kan peih lo ruang ah, (5) Kan zangzel hrimrhim ruang ah an si. Kan sidingmi zat si thei lo in misantlailo ah kan can theunak khal a si.

Pathian tongkam ah hitin aum, “Mizaangzel cu thiltampi a duh zet theu, asinain zianghman a ngah cunglo; hnatuan zetmi cun a duhmi pohpoh a ngah ding a ti (Thuf 13: 4)”. Zaangzel lo in le dungship lo in kan tuan in kan zuamrero a si ah cun kan duhmi cu kan ngah ding a si cucu Bible in fiangten in sim a silo maw ti aw. Ziangvek thil le tlaksiatnak kan tlun ah thleng hman sehla, dungsip loin teimak suah in a hlanhnak in kan zum sawn a si ahcun, mi pakhat cu kan si ve thei asi nang le kai khal.

Tuisunni ah, Pumcawmhawltu (Businessman) pa in a hnatuannak ah azaten sungralnak a ton tikah, a beidong in a um pang maw?, Ramthukhel (Politician) pa in a tumtahvek in a can suak lo tik ah beidong in a thin a naupang ve maw?, Fimthiamnak zirtu (Educated man) in a zirnak ah a duhvek in a hlawhtlin lo tik ah a beidong in a zirnak a bansan tum pang maw?, Lothlo (Farmer) pa in a ruahvek in thil a can lo tik ah zangzelnak a suak ter pang maw?, Biaknak (Religion) lam ah kan sunmangvek in thil a rungcangsuak lo tikah Pathian tusawn mawhphurh in ka phunzai ih a hnen ihsin hman tlan in leitlun rittheimi le nuamnak phunkim thawn kan ciah aw theu pang maw? Kan tlunah tuarthei lo tiang khop in harsatnak, tlaksiaknak a thlen tik ah le kan tumtahmi vekciah in thil a ra cansuak lo tik ah, beidong le vansang in mah nunnak tiang hman ruat lo in kan um theu si lo sawm?

Ziangruang ah cuvek in kan um, Pathian cathianghlim ah hitin a um, a tu ih harsatnak kan tuar rero mi cu a langlai ding mi sunlawinak thawn cun tahthim tlak ah ka ruat lo a ti (Rome 8: 18). Ruatsal hnik uh a hlan ah harsatnak le tlaksiatnak nan ton mi pawl in an lo neh hai lo si lo maw a ti (Heb 10: 32), thihnaktlak a si hman ah rinumten um uhla nan nehman ah suilukhuh ka lo pe ding a ti Pathian in (Rev. 2: 10). kan nih teh an mah vek kan si thei ve lo maw si, si thei tuk e, kan si ding zat kan si thei ve a si. ziangvek thil a thlen khal ah beidong lo in le dungship lo in tan nasa sawn in kan lak a tul ti nak a sicu.

Na tlunah na tuar thei lo khop in tlaksianak a thlen tik ah ziang tin na tuah ding? Leitlun ih pabik tiih kawhmi Abraham Lincoln ih nun khi zoh in, na tlun ih thleng mi thawn khaikhin hnik aw u nau, ziang vek a siti na thei ding…Curuangah kan si thei ding zat si ding in kan zuam in tan kan lak a tul, ziangvek kan tlun ih a thlen hman ah dunglamah kir lo in hmai kan nor in kan zangzel lo ding hi a thupi zet.

Abraham Lincoln ih lamzin

Leitlun ih zalennak thlengtertu pabik ti ih kawhmi Abraham Lincoln in Unite State President si thei ding ih a zawhmi lamzin hi ruatsal in tuini ih kan tuarnak le kan tlasiatuk kan tiih dung kan sip theunak tuarnak pawl thawn khaikhin sal hnik uh si…

1816 An umnak hmun ihsin ramthubuai ruangah dawi an si. Nauhakte asi lai ihsin an innsang zohkhen ding in hna nasa zet in a tuan.

1818 A duhdawtzetmi a nu Nancy in mual a liam san.

1831 Pumcawm a hawlnak ah nasazet in a tlasia (Failed in Business).

1832 State ih Upadi thlengthei le tuahthei thuneitu pawlkom (Legislature) ah a zuam ve ih a ngah lo, Hnatuan a hawl ih a hmu lo hnatuan ding nei lo in a um, Dan (Law) lam tlawng kai a tum, asinan a kai thei lo.

1833 Pumcawmhawlnak (Business) tuahsal ding in a rualpi hnen ihsin sumpai a cawi, cui kum cem lam ah Leiba rultheilotu pa tin thusuhnak zung ah tazacuai a tuar, cui aleiba hmuahhmuah samsalnak ding ah tin Kum 17 a caan a hmang sal lala.

1834 State ih Upadi thlengthei le tuahthei thuneitu pawlkom (Legislature) ah a zuam aw sal ih a voi hninak ah a ngah.

1835 Neiaw ding in ham awk (engaged) nak an tuahzo mi aduhdawtzetmi a fala nu in mual a liam san, ti le rawl lo in, a thinlung hmuah siat thluh zik tiang in a tuar.

1836 Thinlung damlonak, nuamlonak ruang ah le thacem in thlaruk (6 months) sung thizik in a naa.

1838 State ih Upadi thlengthei le tuahthei thuneitu pawlkom (Legislature) ah daan pawl simtu ding ah a rak zuam ih hlawhtlinnak a rak hmu.

1840 Me petheitu le hriltheitu si ding a rak zuam ih hlawh tlinnak a rak hmusal.

1843 Upadi tuahtu rampi tlangsuak pawl (Congress) ah a rak zuam awk ih a ngah lo a rak sung.

1846 Upadi tuahtu rampi tlangsuak pawl (Congress) ah a rak zuam sal ih avoihninak ah a rak neh ih Washington D.C khuapi ah feh in hnatuan thazet a tuan.

1848 Upadi tuahtu rampi tlangsuak pawl (Congress) hrilawk salnak ah a zuamawk sal ih a rak sung sal.

1849 A umnak state ah Leiram zuar thu cakhumnak zung (Land Office) ah hnatuantu (Land Officer) a rak dil nan a hlawhtling lo.

1854 United State ih Senate pakhat si ding in a rak zuam ih a rak cangsuak thei lo.

1856 A hnatuannak (National Convention party) ah vice-Presidential nomination a rak si ih, votes 100 ah 100 in a rak ngah.

1858 Unite State ih Senate pakhat si ding in a rak zuam sal ih a sung lala avoihnih in.

1860 United State ih President si ding in a rak zuamawk ih President a rak ngah a si.

Abraham Lincoln ih zawhmi lamzin hi zohsal tikah ziangtluk ih lamzin sia a si ti cu thei asi. Thinlung hmuah siatthluhzik tiang, tlaksiaknak, harsatnak le mualphonak a phunphun tong hman seh la cupawl cun an rak neh thei lo a si. Hitin a rak tong, keimah si sawn lo in ka ke a rak nal (Slipped) rero a si, asinan cuvek lamzin ihsin luat suak ding in sangka cu ka rak king rero a ti, cun kei mah le mah thazang ka pe awk sal ringirng theu hitin “a nal men a si hi a tlasia ngaingai lo” (It’s a slip and not a fall) ti ah a rak ti.

Unau tuisun ah na tlunih thil thlengmi ruangah thinhar le beidong in na um pang maw? Na ruahvek le na tumtahvek in thil a can suak lo tikah beidong in dungah na sip pang maw? Abraham Lincoln cu a tlunah minung ih tuarthei lo khop in a tlun ah harsatnak a thleng ko nan, dungsip lo in a tumtahmi cu ngah ding tengteng in a zuam, cun “hnuamhnaizet in ka feh, asinan ziangtik hman ah beidong in dungah ka kirdah lo” ati. Nang le keiteh dunglet hoi in kan kir pang theu maw kan beidong can ah?

Kan Bible kan zoh sal tik khalah, Joseph cu Siangpahrang dinhmun a tlennak ding ah ziang vek dinhmun a thlengta, a duhdawtzetmi unau pawl ih zuarmi pa a rak si hleiah mi hmuahhmuah ih nautat bikmi mi nupi ihpi, kaihrem tupa tin mual rak pho zettu a si, Job a nei mi hmuahhmuah lawng si lo a fale zatein an thih san. Denial Kiosa khursung ah thlak a rak si, Israel mipawl kum 40 lenglo ti le rawl umlonak nelrawn ah harsa rethei tuar in an rak um ramnuam lut ding ah, Dungthluntu pawl thawngtlak le martyr an rak tuar, kan Bawipa Jesuh khal hmuhsuamnak a phunphun le thah tiang in a rak tuar ve, a sinan an tuarnak hnu ah zingvek sunlawinak an co ti cu kan thei cio ko ding.

Tuisunni ih kan harsattuar nak le kan tlaksiatnak pawl cu kan hrang ah sunlawinak in thlen tertu an si sawn theu. Hla phuahtu in zan a um lo cunmaw zingni tleu a suak thei lo e,harsatnak phen ah bawi suilukhum a um sawn a si a ti vek in, ziangvek dinhmun kan thlen hman ah dungsip loin hmai ah nasa sawn in zuam in taimak suak in norh cio uh si. Bible in, zokhal harsatnak, tlaksiatnak le retheinak a tlun ih a thlen tik ah a nettiang hngetzet in a ding thei tu cu, a netnak ah sunlawinak suilumkhum laksawng ka pek ding asi a ti (Jame 1:12).

Abraham Lincoln cu a tlunah ziangvek thil harsatnak le mualphonak thlenghman sehla dungsiplo in hmai a nor sinsin vek in, kan umnak cio ah, ziangvek thil harsatnak le mualphonak thleng hman sehla, Abraham Lincoln ih nun zoh kir sal in kantumtahmi hmun thlengsuak thei ding in dungship lo inle zaangzel loin taimak suahcio sawn uh si. Thimnak um ta loin tleunak a ra suak thei lo vek in, tuar nak um ta lo in lungawinak a ra suak thei ve lo a si.

Ziangvek dinhmu thleng hman seh, Pathian hrang, Leitlunpi hrang, kan ram hrang, kan miphun hrang, kan innsang hrang ah le kan mah pumpak cio hrangah dungsiplo in hmainor cio hram uhsi tin Abraham Lincoln ih nun hmang in kan lo sawm a si. Dungsip lo in a nettiang a fehtlangsuak theitu sicio ding ah PaPathian in nan zaten tlun ah thluasuahmalza lo sawm hram seh tin…