Chinmi le Fimthiamnak

Salai ZC Laltinhrem

Chinmi Lakah Fimthiamnak A Ra Luh Thawk Dan

1885 kum thawk lam ihsin Burma timi ram cu Mirangpawl in an ra uk thawk. 1885 hnu in Burma saklei ih ummi an hun do vivo ih 1890 kum ah Chinland an lut thawk. Chin mipi in anmah le umnak hmun cio in an rak do ve ciamco ih reizet an do aw. Cumi cu “Lairal=Chinral” tiah upapawl in an rak ti ttheu.

Mr. Rose le Major Surgeon Newland (Sonny pa) cu Jan. 19, 1890 ah Hakha an ra thleng. Surgeon Newland cun bawi fanu (Rev. Van Hre pu ih farnu) a rak nei ih ngun tangka 2000 a rak pek an ti. Newland cu Hakha ca a zir  ciamco. Cuti cun amah in Hakha ca cu 1897 hrawng ihsin a tuah thawk. Kannih Falam ca cu Dr. H. Cope in 1924 lamah felfai deuhin a rak tuahsal ti kan thei. Carson le Laura khal cu March 15, 1899 ah Chinram an ra thleng. Lehhnu deuh ah Dr. Carson le Dr. Cope pawl tla in Laicapawl cu an run rem ttha vivo. Kum hnih sung an tuah hnu ah Yangon ah press in a namter. Ttawng zirnak men khi a rak si. Pathian in leitlun a sersiam thawk ihsin Jan. 19, 1890 tiangah Chin miphun in ca kan rak nei lo, thuanthu nganmi cabu khal kan rak nei lo. Cathiam khal kan rak um lo. 1890 hnu cun anmah (mirang)-pawl in kan thuanthu in ngansak fang khi a si. Hihlan vialte ahhin miphun dang ukmi kan si lo. Atu vekin Kawlte thaw khalin pehtlaih-awknak kan nei lo. Mirang lawngin 1896 kum December thla ah in ra uk.

1890 hnu ahcun tlawnginn lawng si loin siizung, biakin tvp an rak sak thawk. 1900 kum ah a hmaisabik tlawnginn cu din a rak si nan, a kai an rak tam lo. Nunau hrimhrim tla cu tlawngkai an rak kham, rawlsuan, thiamtah, nau-um, sumden, hmunphiah thiam cun a tawk an rak ti san men. 1935-36 fang lawngah Chin State ih a pakhatnak High School cu Falam ah an rak din. Hitivek in tlawnginn cu a rak malzet ko na’n tlawngkai paih an rak um thotho lo. 1906 ihsin 1924 tiang cu fialcawp in tlawng an rak kaiih senpi in an rak cawm. Acozoh kumpi in senpi a cawl ter ih stipend tlawngta pakhat hrangah thla khat ah fangthum pek in a rak cawmsal ti kan thei. Atu 2009 tiang ahcun High School 30 lenglo, Middle School 183 lenglo, Primary School 1054 lenglo cu Chin State ah a um zo.

Chinmi in Fimthiamnak Ziangtin An Rak Hmu

Ziangruangah tlawngkai an rak paih lo kan ti asile tlawngkainak ihsin an ngah dingmi ziang a si timi an ruahnak in a ban lo. Fimthiamnak cu an rak thei lo lawlaw. Tlawngkai cu mize hna an rak ti. Innlam ih hawican lopawl lawng kai ding fangah an rak ruat. Fimthiamnak in in cawm thei lo ding, lo thlawh le hnattuan bak loin cawmawknak lamzin dang an rak thei bembem lo. Fimthiamnak cu cawmawknak tlak lo ti’n an rak hmu. Fimthiamnak in ziang tthathnemnak saw a neih ding an rak ti. Fimthiamnak in damnak in pe ding maw si an rak ti. Fimthiamnak in sinlefen in pe ding maw si an rak ti san men. Fimthiamnak in inn le lo kan sak thei ding maw si an rak ti huahho men. “Fimthiamnak do cu Pathian do thawn a bangaw,” tiah Salai VB Lian in a timi hi kan pupapawl ih hmuh dan le pawm dan thaw cun a mil aw lo zet. Fimthiamnak ih sunlawizia cu tampi an um, cumi lak ihsin ka duhmi tete lawng ka tarlang ding.

Fimthiamnak Hi

Ih, Fimthiamnak cu milai tthansohnak ih a hrampi a si. Innsang cawimawinak le sawmdawlnak ih hmanbikmi a si. Khua le ram le miphun kilhimnak ih hmanmi pakhat lakih a tel vemi a si. Hitawk ih FIMTHIAMNAK ka timi hi mirang cun Education timi a siih ZIRTHIAMNAK kan ti asile a sullam a khengfuh sinsin.Thiam ding cun zir a ttul, zir ding cun thiamnak ih a thupitzia theih hmai a ttul. “Theihfeng lomi parih hnattuan cu hlawhtlinnak a um thei lo” timi thufim a um bangin, thiamnak ih a thupitzia le a mankhunzia kan theih hnu lawnglawng ah fumfe takin zir kan duh ding. “A tawi zawngin kan sim asile zirnak cu thiamnak ih zunghrampi bik a si” tiah Rev. Renga cun a ti.

Kan thulu vekin fehmei sehla. Fimnak cu kan nui pumsung ihsin kan suahpimiPianpi BA kan timi a siih thiamnak cu kan zirsuahmi a sithung. Curuangah kan theih dingmi ih thupizet pakhat cu cathiam, zirsang pohpoh khi mifim an si thluh dah lo ding, mifim hmuahmuah khal cathiam an si ve thluh lo. Hite pahnih hi neih tlang thei ahcun a tluktu a um nawn lo. Pu Khua Hnin Thang in, “Mi ttha si hmaiih mithiam si kan ttul. Thiam lawng a tawk lo, fim kan ttul. Kan fim phah ko nan kan thiam lo tla a pawituk,” a ti.

Chinmi in fimthiamnak hi kan thupit le a duh kan thiam a thupizet. Tairial suah in kan zir a ttul fawn. Caan cemnak men ih zir ding cu kan tikcu le caan a a lakin an fehral men. Rev. Lalduhawma in, “A zirtu in ca duhnak thinlung tak thawn a zir theinak ding hi a thupizet. Laimi hi thinlung hngetkhoh ngaingai nei ih, tumtahmi le hmuitinmi ngaingai nei thei lo kan si ttheu,” tiah a timi hi si nawn lo hram uhsi. Leitlun khawmual tinkim kan zoh asile fimthiamnak hi a pakhatnak rori ah an ret ih minopawl hrimhrim tla cu fimthiamnak nei tthetthep dingin an fawrh in an fial. “Hiti vekin thiamnak nasa takih a karh ciamco laifang ah “Ca” zir loin kan thiam lo a si ahcun san in in taan lanta ding a si” tiah Rev. Renga tla cun a ti hngehnge. Chinmi in fimthiamnak hi kan hawl hrimhrim a ttul tinak a si. Fim si lo, thiam si lo, hivek milian le ramnuam ih umpawl cu leitlun ih ttihnung umbik an si.

Fimthiamnak cu Calai Tthat/cahnak

“Hi ka simmi fimthiamnak pawlih hram bunawknak cu calai lam thiamnak (Formal Education) a si ti khal in ka tarlang duh…. a thiammi pawlih nganmi cabu sungin siseh, kan zirsuak thei vivo ding. Fimthiamnak phunkim finkhawm-awknak cu CABU sungah a si. Cathiamnak tel lo thiamnak dang lawngin ram hla a baan thei lo”tiah SS. No Tawk Kap cun a ti. Calai hi ralkap meithal cerek tlukin a cakmi miphun cahternak le mawiternak le tthansoternak a si. Cutitluk thupi Calai cu fimthiamnak locun rei a daih thei lo. Ziangtitlukin Calai ngaina in duh hman aw la fimthiamnak na neih lo ahcun kan theihmi a bit-tuk ruangah cangantu ih tumtahmi le simduhmi kan theihthiampi thei lo ding. Cuticun kan sawisel ding, kan camriam ding. Cuvek thotho in fimthiamnak locun calai hnattuan khal hi leitlun khawmual santiluan calai cu dawiban a harzet ding. Calai le Fimthiamnak cu an pahnih parah an tthum aw veve. Calai cu fimthiamnak ihsin a ra suak ih, fimthiamnak khal calai ihsin a ra suak ve. Rev Lalduhawma cun, “Zirnak le Calai hi tthen theih lo ih a feh tlang ringringmi an si…. Kan zirnak le kan calai cu kan biaknak hram in thawksaktu missionarypawl an si.” Asinan, cangantu ih simduh sawnmi cu Fimthiamnak hi calai hnattuannak ah a thupizetmi a si timi a si. Chin calai a mawi sinsin, a tthat sinsin ih a cah sinsin theinak dingah cun calai ngainatu le veitu mino tampi cu fimthiamnak ngaihsaktu le hawltu le neitu kan si ding hi a si. Calai timi cu a nungmi a si vekin santiluan vekin a tthangso dingmi a si ruangah fimthiamnak tel locun leitlun khawlmualpi a dawi man thei lo ding.

Fimthiamnak cu Phunhnam Cahnak

Khuahlan kan pupa san ahcun pakhat le pakhat tah-awknak ih an rak hman ttheumi tahfung cu cahnak, neihnak, sakap theinak, hmeltthatnak le huham neihnak tvp tla an rak si. Asinan atu kan santhar san ahcun Chinmi lak khalah cuvek a si nawn lo. Fimthiamnak ih tahawk fualfo a si thlang. Curuangah phunhnam cah le cahlo tahnak ih hmanrua tampi a simi lakah Fimthiamnak hi a telve timi hi Chin milesa in kan hmuhfeng sinsin dingah ka duh. Thiamnak sang neitu tamnak phunhnam cu uktu, hruaitu, hohatu le lamzin khihhmuhtu an nei tam. Inn le lo hin khua le ram le miphun a cakter timi thuanthu ka thei dah lo tisehla ka sual lo ding. Asinan, fimthiamnak hicun khua le ram le miphun nasatak in a humhim, a kilhim, a cawimawi, a tuah ttha ih a cakter. Curuangah leitlun ram cangkang le a tthangsobikmi rampawl cun an ram an tahnak bikcu an ram mipi ziangtluk tamin fimthiamnak an zir ih zirsang an tam timi ahhin a si. Israel hi tluk ding rual an si lo. Ram fate le mipum malte si hman haisehla fimthiamnak hi thupi ih ret hna an thiam ruangah anmah le tlin dan cio ih an zir, an hawl ih, cuih an fimthiamnak rorin an ram hrangah hna an ttuan cio, an ram a cakter timi thuanthu nung in leitlun mizakip hnenah in simfiang.

Chinmi khal in kan cahnak cu a hlotheimi inn le lo a si lo, hlawnthilri a si lo timi kan theihfeng ih “Fimthiamnak” timi hi kan kaihhnget dingah ka sawm aw duh. Atu fangih kan dinhmun cu “Vakvai” kan si. Vakvai timi dinhmun ah cemter loin zirnak hi thupibik ah ret in kan umnak hmun cio ihsin Chin miphun hrangah tthathnemnak nei theitu si dingin zir sinsin uhsi. Zirsang kan mal le Chin cu nautatnak le hmuhsuamnak a tawng tam ding, zirsang kan tam le Chin cu cungsang ah a kai sinsin ding. Miphun cahnak hi fimthiamnak a si timi kan thinlung sungah cam ringring seh.

Fimthiamnak cu Phunhnam Hruaitu

“Peng le ram, miphun tthansonak hrangah midang ih thiammi kan thiam a ttul ih midang miphun ih thiamlomi (thiam hrih lo le theih hrih lo) khal thiam ding kan ttul.” tiah R. Khua Hnin Thang in a ti. Phunhnam hruaitu timi cu, “khawthim ihsin khawtleu ih hruai” ti a si. Ziangvek miphun khal an rak thawknak hmun cio cu khawthim ihsin a siih fimthiamnak an vun zir cio cun an miphun cu khawtleu ah an hruai lut ttheu. Fimthiamnak umlonak hmun le ram cu a thim ih, fimthiamnak umnak hmun cu khawtleu a si. Bulpak mimal cio ih nunnak ihsin kan zoh tikah thiamnak kan neih hlan le kan neih hnu ziangtluk in kan tan aw timi hi a si. Thiamnak kan neih hlan ahcun kan ttawng, kan tlanlendan tla zoh a rak mawi lozet ttheu, asinan, thiamnak te kan vun neih cio cun kan tluak a fim thlang ih mipi vantlang lakih tlanlen dan kan thiam. Lamzin dik le dik lo khal fimthiamnak in in theihter. SS. No Tawk Kap cun hitin a sim, “Fimthiamnak zir tam le hmusuak tam ngenge cun, Mi pawlkom dan ah thiam deuh, an tangdor- aw thei deuh, midang hnenah zangfahnak le a ttha zawng ih duhsaknak an nei deuhih nun dan mawi le thinlung thianghlim thawn mi an pawlkom thei vivo,” a ti. Hmuhmi le theihmi (zirnak ihsin) a malcun thinlungput a bi, khawhmuh a bi ih midang theihthiamnak timi hi a um thei hrimhrim lo. Cuih nun cun miphun mualphonak a thlen. Fimthiamnak hi khua le ram le miphun hruainak ih hmanmi hriamhrei lakah a thupi bikmi a si. Pastor Vanbawilian tla cun, “Peng le ram, mipi hruai ding cun Thlarau lam fimnak hnakin lei fimnak neih sawn deuh a ttul … fimthiamnak in in hruai thlang seh. Hmailam a tleu tertu cu fimthiamnak a si.” tiah a ti.

Chinmi in fimthiamnak hi thupi ih kan neihih kan zir suak ahcun kan miphun cu hihnak in mawi le zohrem in kan hruai thei ding. Fimthiamnak kan neih lo ruangih kan tthathnempi thei hrih lomi kan neih, siahhlawh thilri tla hman kan thiam ding. Hruaitu a nei lomi kan Chinland hi na fimthiamnak in hruai thlang aw. Khawthim sungih a talbuai rero laimi na laihri phumnak ram hi tleu ah hruai suak aw. Rev. Renga thotho in, “Pathian in in zemmi kan ram te siar lo hi ramdang kan nei lo, in pe lo. Hi ram  nuam te tthangso dingah ttuanvo kan nei cio a si,” tiah a ti.

Fimthiamnak cu Raltthatnak

Zir ih thei, cucu fimthiamnak rori a si. Cuih zirthiamnak ih rah suahmi tampi lakah Raltthatnak hi a tello thei lomi a si. Cah ruangih raltthat hi mifimpawl cun ralttha an ti lo. Asinan, zirsuakmi pakhat khat nei, cumi parih raltthat khi ralttha an timi cu a si. Sa le ral lakih ralttha sihi a thupizet, cumi lawngin a tawk ding a si loih thinlung lamih ralttha le thinlung hngetkhoh a ttul. Thudik cu leiphut lakah palbet tahratin thudik lo sawn lamah kan kut kan thlir ttheu a si lo maw? Fimthiamnak kan nei kan timi cu thudik phumnak ah maw kan hman ding? John Pyima cun, “Daitei’ ka um ruangih thudikin a tuar ding hnak cun thudik ka rel ruangah keimah in ka tuar sawn ding,” a ti. Pastor Van B. Lian cun, “Pastorpawl, zumtupawl pulpit ih ralttha zetih kan Au bangin ralttha zetin thudik ttan uhsi, din uhsi,” a ti.

Socrates (400 BC), Greek mifim cun ngun-ngaih takih a zirnak ihsin a hmuhsuahmi,“Ni khi lung-meisa hlawm a siih thlapi khal cuvek thotho a si, acozah hi Pathian ih ruah ding a si lo, acozah kumpi hi sual thei a si ve. Milai thih hnu ah kan thlarau khawvel dangah a feh ding” a tiih acozah kumpi in mino ruahnak siatsuahtu an tiih thihsi tur (poison) a ka ah an barh ih cutin a rak thi timi thuanthu ah kan hmu thei. Asinan, atu ahcun a rak zirhmi thu cu leitlun khawmual kip in an pawm ih an thlun ih an zum zo.

Rome mifim hminthang Galileo khal cu, “Arsipawl mahte fehnak zin nei ciar an si, cun thlapiin leilung a helih leilung in ni a hel, leilungpi khal a pheng loih a hlum, leilung in ni a hel ih sun le zan, ni le thla le kumpawl a hersuak vivo a si,” tin a zirsuakmi cu misenpi hnenah a zirh tikah Pathian dokalhtu a si an tiih kum 70 a tiah thawnginn ah an ret ih thawnginn sungah a thi lanta timi thuanthu ah kan hmu. Asinan, atu ahcun hi Rome mifim Galileo ih zirhmipawl cu leitlun acozah kumpi zate le milai a simi pohpoh in a dikzia an hmu zo.

Hitawk ih Socrates le Galileo hin an zirsuahmi cu thudik tiih an hmuhfeng tuk ruangah an nunnak sungbung tiangin an dinpi ngamih fimthiamnak cu raltthatnak timi a can/um theizia Chinmi hnenah in simfiang. Salai Than Duai Lo cun, “Cuvek thotho in, Laica ngan le feh dan dik lo deuhpawl thei tawp suahih zir le hawl suaktu kan mithiampawl cu mi hrekkhat in hmuhthiam lonak ah kan hmang…. Kan ram, miphun, kan calai le nunphung a tthanso theinak dingah le mi thinlung hngetkhoh le ralttha, thudik ttan ngam, miih zionak le relsiatnak khal tuar ngam, mai’ hamtthatnak ding hman cann (hloh)  ngam,  thudik in a tuar ding hnakcun mah khal ih tuar ngam, zirlai le mithiam kan ttul rori a si,” a ti. Cutivek ih raltthatnak thinlung hngetkhoh nei dingcun, “a tthami, a dingmi le a tlamtlingmi theihfeng a ttul,” tiah Salai D.L. Sim Dihai in a ti. Chinmi sung ihsin fimthiamnak nei si mi ralttha kan ttul (At-raltthat si loin fim-raltthat).

Fimthiamnak cu ralthuam tthabik

Nehnak ahhin mit ih hmuh theihmi ralthuam le thazang cahnak hi an thupizet. Hite pahnih hi milai mit ih hmuh theihmi ralthuam an si. Asinan, hite pahnih hnakih tthasawn le caksawn cu fimthiamnak hi a si.  Lenglam mit ih hmuh theimi cahnak lawng rinsan ih raldo cu mualphonak le mah le mah mithi khua ih kuatawknak a si pang ttheu. Asinan, fimthiamnak cu ralthuam ah hmang tahratin raldo cu nehnak a siih, a tha a bang meimei lo. Leitlun ralkap cak zetzet neitu America ram hi an ralthuam ah an tthum aw loih an fimthiamnak ah an tthum aw sawn. Ralkap mipum zat ah an tthum aw loih ralkappawl ih fimthiamnak parah an tthum aw sawn. Tawgpa kap ih ral kaptu ding zakhat hnakin a tikcu le caan teah ral kap theitu ding pahra an hril sawn.

Mit ih hmuh theimi ralthuam rinsantu Chinmi si loin leitlun thlirnak ih ralthuam tthabik fimthiamnak rinsantu Chinmi si dinghi a thupizet. Chin milesa in kan ram le miphun hi kan fimthiamnak thawn kan ven a ttul, ral kan kilsak a ttul. Cutivek ih ral ven sak le kilsak thei ding cun fimthiamnak kan zir hmaiih a tak nunram ih kan hman taktak dingah ka sawm aw duh. Kan zirsuakmi fimthiamnak cu kan Chinland hrangah hmang ding kan si lo maw?

Fimthiamnak cu Senpi Vantlang Ta

Chinmi tampi thinlung sungah a um ttheumi cu “Keicu tlawngkai thei ding ka si lo. Mi rethei fa ka si. Hawi can thei ding ka si lo,” tin thanau zawngin thu kan ruat pang ttheu. Hitivek thinlungput neih cu mah le mah siatsuah awknak le phunhnam tiangin siatralnak a thlen thei. Fimthiamnak cu a duhtu pohpoh hrangah ngah theih, co theih le neih theih a si. Ziangtlukin lian in neinung hman aw la, bawi fanu fapa si hman aw la, na duh lo ahcun na nei thei cuang lo ding. Asinan, mi rethei fa si hnianghni hman la na duh ih na hawl na na ahcun fimthiamnak cu na ta a si ko. Abraham Lincolh hi America President lakah hminthang bik a si tisehla ka sual lemlo ding. Anih hi Chinmi hrekkhat hnak hmanin rethei sawn le harsa sawn a rak si timi cu a thuanthu kan siarnak in kan hmu. Ca ngannak ding cabu le cafung a nei loih Meihol in phar parah a ngan. Meifar a nei loih lamzin mei tleu tthuam hnuaiah ca a siar. Mibangin tlawnginn khal ah reipi tlawngkai thei a si lo. Thla li lai te lawng tlawng a rak kai thei. A hung upa ih mi rethei zawnzaipawl zangfahtu, salpawl luattertu a si thu le ram hrangih a nun a liam thupawl a thuanthu nung in Chinmi kan hnenah in sim fiang. Fimthiamnak lamzin tluan cu a awlzetmi a si lo. Mithiamnak duhah hrekkhat cu an fanu fapa hnen-um ah an ret ih cutin an fanu fapa cu an tat-hriam ttheu. Rev. Ttial Dum cun, “Daithlang le hawrheng in, zangzel le vak men in cathiam ngaingai a theih lo. Nauhak lai ihsin harsatnak tuarih ca zuam fetfet a ttul…. Fimthiamnak lamzin tluan ahhin pumpelh a um lo. Zir loin thiam, zuam loih camibuai on ti a um lo…. Fimthiamnak lamzin tluan ah kei cu mitthli rah ka si” tiah a ti. Simduh sawnmi cu neinung zet fanu fapa khal khi fimthiamnak ngaihsak lo an si ahcun hawican lo ah anmah le anmah an tuah aw aw. Asinan, rethei fate zovek khal an zuam na na ahcun hruaitu an si leh ttheu. Curuangah fimthiamnak cu senpi vantlang ta a si ruangah Chinmi zo cio khalin “Kei ka rethei, kei ka zawnzaituk, kei ka phu lo” ti aw siang loten kan zir cio dingah ka fawrhfial aw duh.

Chin Mino Le Fimthiamnak

Miphun hmailam cu minopawl liang parah a tthum aw. Chin miphun hi hmailam ah ziangvek a si ding timi cu tuisun ih Chin leng le val in ziangtluk in fimthiamnak an duh, an hawl ih an nei timi parah a tthum aw. Kan pupa san ahcun tlawngkai paih lo miphun kan si, tlawngkainak ih tthathnemnak thei lo miphun kan rak si timi cu thuanthu ah kan hmu zo. Tuisun tthangthar nonawn hin kan pupa ih rak duh lomi, rak thupit lomi, rak zir paih lomi fimthiamnak hi ziangtin kan hmu ih kan ruat? Kan pupapawl cun fimthiamnak zir hnakin thazang rori suahih hnattuan hi thupi ah an rak ruat, an rak duh sawn. Tuisun ih minopawl in kan pupapawl bangin fimthiamnak zir hi thupi ah ruat loin kan um zo a si lo maw tiah ka ruat ttheu ih ka thin a nuam thei dah lo. Cutivek kan si ahcun tthanso lam si loin ttumsuk lam kan pan tinak a si. Curuangah Chin mino lakah fimthiamnak zir kan tam asile kan miphun a damcak ding, a tthangso ding. Hititluk thupi le sunglawi fimthiamnak hi Chin santhar nonawn leng le val rual in a pakhatnak ah retin duh uhsi, zir uhsi, hawl uhsi.

Thutlangkawm

Fimthiamnak cu nunnak lamzin khihhmuhtu a si. Thudik a hmuih cuih thudik parah ralttha zetin a feh ngam fawn. Fimthiamnak cu miih upatnak, sunlawihnak le mithmai ngahnak a si. Kan ram sungih Vuah miphunpawl tla hi an lianzet ko nan fimthiamnak an neih lo ruangah zohman ih upatmi an si lo. Fimthiamnak cu mah le mah zo ka si timi theihawknak, kilhimawknak le ukawk thiamnak a si. Fimthiamnak cu tthansonak ih tawhfung a si. Fimthiamnak cu nunphung khaisangtu le remmawitu a si. Fimthiamnak cu phunhnam cahnak le hruainak ih tthabik pakhat a si. Fimthiamnak cu a hlo thei lo, ruksak awk a theih lo, san awk duak a theih lo, lei awk a theih lo. Fimthiamnak cu a neitu milai a dam sungcu a hmun ringring dingmi a si. Fimthiamnak cu milian fanu fapa, bawi fanu fapa, micak fanu fapa hrang lawng si loin, mi rethei zawnzai le a duhtu pohpoh ih ngah theimi le neih theimi a si. Fimthiamnak cu bulpak mimal, khawtlang, innsang le ram le miphun hrangah ralthuam tthabik a si.

Chinmi in fimthiamnak hi thupi ih kan neih vivo asile a rei hlanah kan ram a dam sal ding. Chin mino in kan ram le miphun hi fimthiamnak thawn din uhsi, hruai uhsi, cawisang uhsi, thuammawi uhsi. Tweenty First Century sungih feh reromi an si vekin kan sanhi fimthiamnak san a si ruangah Chinmi le Fimthiamnak cahran hi siartu zate nunnak ah hmual nei hramseh. Aw! Chinmi le Fimthiamnak!!!