“Duhdawtnak Zuun”

 Ting Hlei Thang

2006-2007

Zodai zilthli thiangte a hunghrang zerzo, zingni mawite khal suah zairel in a mawinak hmuah suah tahratin Falam khawpi cu tleu mawizet in a run kap. Boruak khal a thiang, cumci le laihang te khal tlangtluan hrut in fim riari ten tlang le mual tin a zel. Cucik kharbawk khal sun nisa awi ve ding in an tiar cia ttheptthep. Culaiah keikhal kawr rang le lungzi hringte hruk in ka Nui sapherhphawm le arti kiomi te keng in No.(1) BEHS, Canbari tlawnginn lam pan in tlawngkai ding in ka pawk ve. Tlawnginnpi ka thlen in kan Boarder pawl tonak 10(B) ahcun ka vunglut. Tlawngkai pek te tifamcu ka zak a zum deuh ih ka hmaitla a hngal hrih lo nasa. Cutin ningzak nawnte’n in khawdang cu ka tang rero.

Vanthatah ka ti ding maw vansiat sawn ti ding khal ka thei lo. Saklam ka hun zoh cu  Vancung fala vek ih mawinak neitu, Lasi fala vek ih iangnei, samthlairem thliahthli te, mawinak phunkip thawi tuahmi, duhnungza Fala nonal te cu ka zoh ngah ngelcel. Sangkate kap ih to asi ruangah sangkate ih a runglut mi ni tleu cun a biang note cu a run cerh ih senno hiamhi ten sim le rel thiam lo ding khawp in mawinak phunkip in a tuam. A cangvaihdaan khal mi’h lungla ding zawng tei umtlan a thiam ih duhnung tuk ding le zohrem tuk ding ih um thiam zet a si fawn. A mittlang bialte le a hmursen mawite thawn a lu cu a hunher ih zukneng vek ih a mawi zet mi a mit mawite cun  vawikhat te cu I run zoh ngah pang, cui vawikhat zoh ngah pang ahcun ka taksa hmuah a hit thluh vek rori ka thei ih ka lu khal tum luailo vek in ka thei.

Ka thinlung thupte cu lungawinak maksak thawn a khat ih vawikhat I zoh ngahpang cu ka lungawi in ka ai a puang tuk lawmam.  Asinan himihi duhdawtnak zuun hramthawktu tla a si thei ti khal hi ka rak ruat tel dah ve lo. A mawinak le a tthat nak in ziangkhal thei lo khawp in I rak tuampit thluh a sibik in ka thei.   Cucun ka thinlung le ka ruahnak, kamit pawl khal khuihmanah feh thei nawn lo’n a mawinak sung ah ka pil cuahco. Asinan kan Sayamah ih kawk phan ruangah duh kuahko le siang lo cingten rei  hman zoh ngam lo in ka lu cu ka her ih kan Sayamah nu ih cazir cu kan vun zoh sal. Asinan mu le mal khal a nei thei nawn lo. Ka thinlung, ka ruahnak le ka mit pawl cun amah lo cu a hmu thei nawn lo ih amah lo cu a ngai thei nawn lo. Ka thinlung cu a mawinak in I tuampit thluh ih ka ruahnak khal a iangneih mawinak pawl in I zel khat thluh cu a rak si bik ko.

Cutin caan rei nawn caa kan zir ttheh hnu ah tlawng ttumnak dar awn (khawglawng) cu a rung awn ruangro.  Tlawngttum hnuah cui ka hmuhmi le ka tawnmi cu ka rualpa lalte ih hnenah ka sim. Vantthatah ka rual Lalte thawn an rak theiaw ih an rak nel aw zet, a hmin cu “Sui Len Mawi” a si thu I sim ih “Mawite” ti’n duh kawh ih an khawh thu pawltla I sim. Caan remcang a um le theihternak in tuahsak thei thu pawl le an rak nelawk daan thu pawl I sim cun ka thinlung cu nawmnak hlir in a khat ih thaisun kim ding cu thifahnukcat in ka hngak. Kum thum maw rei sawn ding tuizan ha ti khawp in thaisun kim ding cu ka hngakhlap.

Cutin a thaisun ah ka rualpa in theihternak in neih ih hnisiamsiten vawikhat te I hnihsan hnuah khansung ah cun a lutsal. Cutin caan tawkfang nawn tlawng kai ih caan kan hman hnuah ka duhdawtnak cu mithmai in ka lang ter nan ka kaa ih simsuak ding cu ka ngam thei hrih lo. Ka ngam thei lo nak bik khal anih cu Upa fa a si hleiah cathiam thei zet le mi ih zoh co zetmi, milian fa, Lal fa, bawi fa a rak si ngelcel. Culaiah kei cu ka nu le pa lothlo mi an si hleiah  tlawng sumbur ding hmanah a netabik lam lawng ih pe ringring ka si thu pawl, thlathum vawikhat hman inn lam ah sa ei thei mumal lo kan sinak pawl cun ka duhdawtnak thu sim le rel ngam lo ding in I kai bet.

Thinlungsung ih ummi duhdawtnak thu sim ngam lo hi taksa sung ih hling um ringring thawi a bangawk thu cu zawi sim lo in ka fiang tuk. Har ka ti, sim ka cak, ka sim ngam lo, rel ka cak ka rel ngam lo, sim thotho ding in ka vun zuamsal, ka dinhmun ka zoh a niam tuk fawn. Aw! duhdawtnak rel thei ve ding tal in dinhmun te vun neih ve cu ka cak tuk nan mai sinak le dinhmun cu sentlung bang ih duhduh ih sawk le rem theih men le a rak sisi lo. Aw! dinhmun siatnak le sinak niam tal hicun Duhdawtnak ahcun an hna rak phit men hai sehla ka va duh so. Hitin maw ka tuar cuahco men ding? Hiti’h ka umcuahco men cun khua a tlai leh ding ti khal thei cing in dinhmunsiatnak, ttihhrutnak, ningzahnak le ngamlonak pawl in ka thinlungsung ih Duhdawtnak phawrhsuak thei lo ding in I kai bet lai thotho.

Hmanseh khua a hung rei cun an sim  Duhdawtnak mitcaw cun nikhat ni ah ka dinhmun khal ruat thei nawn lo le ka sinak khal mang thei nawn lo’n ka thinlung cu caphek par ah pholang tahrat in.

“ Dear Sui, hi ca na hmuh veten Duhdawtnak thawi a khatmi ka thinlung le hi ca te in “Suntha” ti’n lo ti hramseh.  Tlin lo nak le dinhmun siatnak hin na hnen ih Duhdawtnak thu sim le rel ngam lo ding in I kai bet thei nawn lo cu a si bik ko. Tling lo le tlak lo cing te’n ka lo duhnak thinlung cu hi cahnah par te ah ka run pholang a si hi. A cem tiang in siarsak ding ih zangfah ka lo dil. Hi ka taksa leilung ih tuahmi reilote ih leilung lala ih kir sal mem ding ka thinlung sungah  Siangpahrang Solomon rangleng pawl hnak ih cak le  khoh sawnmi Duhdawtnak cu a um ta mio si. Hi a hngetkhoh zetmi ka Duhdawtnak thinlung in dinhmusiatnak le sinaksiatnak pawl khal umpi men thei nawn lo in zohhman ih kham theih le kaih theih lo in na hnen ih “ka lo duh” timi a lo sim ruangah thinheng hramhlah ti’n ngaithiam ka lo dil fawn. Ka beiseinak cun ka kiangkap ih thing le lung boruak pawl khal hin nangmai Duhdawtnak thu lawnglawng in sim in ka thei. An sim Canaan ramnuam khuaizu hnak ih a thlum sawnmi na awkam mawi theih ding cu kei ka hngakhlap. Ka lo duhnak le ka lo ngainak pawl hi a tak ih hmuh theih cu si ningla hi ca sung ih run thun tel khal ka va beisei takem.  Ansim Laiphun vapual te bang duhdawtnak thawn awmphir dai ih tintling khat sung duhdawtnak par tlanve ding ih khawsak ding cu  Cungkhuanu in remti hram seh ti’n thlaza ka cam. Ka cangan hnawk tak le siarhar tak mai siarnak men ih zuknengmit bang nonal zet le a mawi zetmi na mitmen fimte hnaihnawk ding cu kei ka siang lo. Hizat te in si hrih mai seh. Hicate in a mawizetmi na mit te kha hahdamnak lo pe sehla, duhdawtnak thawn  “Mangttha” ti’n na kut lo kai hramseh.”

Tin ka thinlung cu ca hmang in ka rualpa Lalte cu ka hei pek ter. Can malte a rei hnu khalah zianghman thukir sal cu ka dawng lo nan ka duhdawtnak cu ttumsuk lam a pan thei cuang lo. Amah ka hmuh tinten phurnak le lungawinak in ka khat. Duhdawtnak ih hnattuan cun ka taksa ah hmun a khuar ih hmual a nei tuk zo cu a si bik ko. Mah duh lo tu duh rero hiaw ka buainak men a si ti’n ka ruat ttheu. Asinan Duhdawttui duhmi silo a har zia khal tuartawk tuar mai keng ti’n duhthu ka rak sim ngam nak khal a si.  Hmanseh tik cu le caan cu a hung rei ih a hung hreliam tikah lamzin ih vawihnih khat tawnawk caan ah mithmai panten vawihnih khat I bia phah ttheu. Asinan I duh ding ti cu ka rak ruat ngam lo ih ka rak zum ban ve dah lo. Ka duhdawtnak a theih ding lawng ka ngamtawk le ka ti theitawk si in ka thei aw. Vawikhat I biak hi cun ka ihhmuh a thawt lawng siloin ka mang tiang khal a ttha thluh in ka thei aw.

Asinan caan a hung rei deuh tikah ka ruahban lo le ka tum ban lo in kan rualpa Lalte hnen ih ka duhbikmi “Sui” ih duhdawtnak thu cu ka thei ngah ve ta. Ka zum thei lo, ka lung thei lo ih thungai khal ah ka neih thei lo.  Ka rualpa hin ka thinnawmnak ding men ah I sim men a si kei maw tin ka ruat thul asilole ka duhtukthu hi amah “sui” in a theih ruangah ka thinnawmnak ding men ah a rak simter teh a si kei maw? Tin thu tampi cu ka ruat ve nasa.

Asinan ka rual Lalte cun fiangte’n thungai a si thu le thuhman, thutak a si thu pawl tthatei I sim hnun cun ka lungawituk nakah um daan khal ka thiam lo, umngaihnak khal ka thei lo, suitum sar vek in ka thei aw, sialkiringcin sarsuak vek rori in ka hmu aw, ka lungawidaan le ka hnangam daan thu pawl cu ka rual Lalte hnen ah ka sim nan a hrek te hman ka kaa cun a simsuak thei lo ih a relsuak thiam lo. Amah tawnsal ding cu ka cak tuk nan ka ning a zak ding, ka zah ding ticu ka thei cia keukeu nan ka duhnak in in nehtuk cu a si bik ko ding, a mah tawng ding rori ka thinlung in a tumtah. Cutin tlawngkai tlang khan khat ticu tawnawk caan a tam ih nelawk nak lamzin pi ah nitin ke kan kar ih kan tlangleng.

A ruangrai khal cu tthianrual lak ah cuanghmuar deuh ih Cungkhuanui sersiam ti cu el theih lo in a lang. Keihi mipa sang awmangtawk in ka thei aw ve ih can aw cercer kan si. A tairawng le a pian a hmel zohhin mi pakhat a si ding ti theihtheih fahran in a lang. Ka uar hleicenak te cu Laithuam uarzetmi a si ih Laithuam te thawn a mil aw in a kaih aw tuk fawn. Laiphun suahni, Laikumthar, Fangerpui caan ih Laithuamte thawi mipi hmai ih a lam le a cangvaih daante hicu keimah cu simlo, mipi ih uar tuk le duhtuk mi a si zia mipi auaw cu a dai thei lo.

Nikhat cu a duhdawtnak ngah ve zotu pakhat ka si ve ti ruahnak thinlung thawn lamleng ih vahsuah ding ka sawm ve. Anih khal in I lungkimpi ih kan pahnih ten Cinmual vengih tlangtin hrut phah in kan liam miarmo. “A mawi sin ding lai rawn” timi Sunceu ih khan hnuaite ih thing daihnem tang te ah kan pahnih te cun kan to. Zodai zilthli te cu a hunghrang zerzo, cucik kharbawk pawlkhal boruak nuam tuk le nitleu mawite lawm in kiang le kap in theitawk in an aw an suah ve. Thingkum hrampi pawl khal um men thei lo in an hnin aw ih  an sawi aw rero. Culaiah va phunkim khal an aw suah in an awm le awm daiaw in thunuam titi relin le duhthu sam phah in an hni an khek ve. Cumci le laihang te khal in an mawinak suah in lairam fing le tlang cu a mawi theibik ding in an cawimawi ve.

Culaiah ka duhdawtzetmi “Sui” khal thinlung nuam zet in a hmur mawite le a bianno sen hiamhi te thawn I hun zoh hnuah ka lamah a ra her. Cutin zithlithiangte in a sam nemte cu a hun sem ih a sam nemte vun remsak ding in ka kut cu a lam ah ka vun suah ve. A sam nemte ka vun tham hnu ah ka kut cu kir thei nawn lo in a liang par ah a tang lan. A biang note cu tham phah in le a sam nemte cu zut phah in “Bawih” ka lo duhtuk ti phah inn a hmur mawi thianghlim te cu dai ve ding in ka lu cu a vungkur. Vawikhat te a hmurthlum te ka hnam hnuah  hni siamsi ten a hmai mawite  le a biangno dunnung te thawn “Aa Uu” ka lo duhtuk tin mithmai pante thawn ka tawng cu I hun let.

Cutin duhthu nuam sai in le hmailam thu ruat ih caan kan hmang hnuah “Sui” cu a ding ih kan lai ram fing le tlangmual pawl cu cuan phah in hitin thu I sut. Uu tui kan hmuhmi lairam mawi tertu thingkung le hrampi, tlangmual le leilung pawl, va te le cucik kharbawk pawl hi tui kan Duhdawtnak in theih pitu ah cang hai seh. Cutin kumkhua tthen aw lo in duhdawtnak sung ah nang le kei kan leng tlang ding. Ziangvek harsatnak hman in nang le kei duhdawtnak hi in tthen hlahseh ti’n thu kan tiam Pei, na duh maw na ngam maw? Tin ka duat bawite cun I hun sut ta riai. Ka lungawituk umngaihnak thei lo’n ka ding ih ka aw neihtawp suah tahratin hitin ka au. Maw! Tlang le mual pawl thingkung le hrampi nunnak neimi ramsa phunkim tuini ah ka duhdawtmi “Sui” le Kei ih Duhdawtnak theihpitu si hram uh. Ziangtik hmanah kan tthen aw lo ding ih nan mah hi kan Duhdawtnak in theihpi tu nan si kumkhua ding” ti’n ringzetin ka au. Cuti’h ka au ttheh hnuah kumkhua ih tthen aw nawn lo ding in thu cu kan tiam veve. Leitlun ih mah pahnih lawng um vek in hni le khek phah in sunni cu kan hmang liam.

Cutin tikcu le caan khal a herliam vivo ih awmangtawk tlawngkai ih caan kan hman hnuah tlawngpihnak dar khal a rung awn ruangro thlang. Asinan kan nih cu Falam khawpi sung ih um veve kan si ruangah tlawngpih khalle kan tawng aw thei ringring timi thinlung te in ka hna I ngam ter zet. Camibuai kan phit tthehhnu thlathum hrawng ah vawikhat cu zinglam vang hlan in au thawm ka thei celcel. Ka mangbang in ziang thei lo pi’n ka tho ve. Ka thawh leveten Kring….Kring…Kring Phone cu a awn ciamco ta, e heu! ziangha si tak ke tin Phone cu ka va kai. Ka rualpa Lalte asiih phunhra result a suah thu I hum sim ta. Cucun taw le lu thei lawn ka tlanthla ih ka  awn le awn lo zoh ding in phivir in ka tlanthla.

Ka hmin a rak um thu ka theih le ka hmuh leveten ka lungawi in ka khir ka zuang. Ka innlam ka hun sim ih in lungawipi ve tuk. Cuihleiah ka duhzetmi “Sui” khal thiamhleice sinak D pahnih a ngahtelthu ka theih sinsin cu umngaihnak hman thei lo in ka lungawinak mithli cu ka biak ah a rungluang zerzo. Asinan zohhman ih theih cu ka duh lo ih a thupten ka hnul fai thluh. Lungawinak tinkim hi Cungkhuai nun kan hrang rori ih tuahmi si in ka thei ih ka lungawinak cu a zual sinsin. Cutin Phunhra kan awn veve ruangah tlawikai peh veve ding kan si thlang.

Asinan thu pakhat ka hrangih thil harsazet a simicu keicu ka suahhlan ihsin ka Nu le Ka Pa in Pathian hnattuan ding ih hlanmi fapa te ka rak si bangin nauhak te ihsin Pathian theitu ka rak si fawn. Ka Nu le Pa ih duhbikmi Bible tlawng kai a ttul ta. “Sui” cu mi Upa fa a si bang in Kalay ah Eingeneer tlawng kai ding a si thu cu ka rual Lalte in I sim zo fawn. Bible tlawng ka kai le “Sui” thawn kan tawng aw thei nawn lo ding ti cu ka thei cia keukeu. Ka thin a bang, ka riah a sia, umngaihnak khal ka thei lo, van ka zoh a sang lei ka bih a pit an timi cu keimah rori hi ka si ko. Thuruah daan ding khal ka thei lo, khawkhan lai rel dan ding khal ka thiam lo, ka riah a sia, ka lung a zur, ka ttahhah vek a suak.

Bible tlawng kai lo ih Phunsang tlawng ka kai ve le “Sui” thawn kan nai aw dingih kan tawng aw thei ringring ding, Phunsang tlawng kai lo ih Bible tlawng ka kai le “Sui” thawn kan hla aw ding. Asinan Pathian thu lam ah ka pum ka pe aw thei sinsin ding ti cu ka thei. Ka duhbikmi “Sui” thawn hlatawkding cu ka ruat ngam lo, ka ngaingam lo. Alakah ka Nu le Pa ih thu el ding cu a zarh tluk in ka thei fawn. Cuhleiah keimah khal in Pathian hnattuan cu ka rak tumtah mi a si ve fawn. Himi lamzin pahnih cu ka tawn ding ih ka rak ruahhar bik le ka hril thei lo mi lamzin an rak si veve.

Anetnakah cun hitin thu ka ruatsuak ziangkimhi Pathian ihta Pathian ruangih um le thilcangmi hlir an si. Bible tlawng cu ka kai pawt ding ih ka duhzetmi “Sui” khal Pathian in a kilhim ding ih tawnawksal caan in pe sal ding tin ka thucu ka bawtcat ta. Cuithu “Sui” hnenih ka sim veten anih khal umngaihnak thei lo’n a biang ih sin a mitthli te cu a rung luang. Ka tai in I pawm ih Uu Phunsang tlawng kai ve ko aw nang thawi hlatawk ding cu ka ruat ngam lo ti’n a kutnemte in ka biang cu I hun cul. Aw! a va har takem ziangtin saw ka ti ding ka thinlung hi a hlo cupco. “Sui” thawn hlat awk cun ruahsanding nein awn lo vek ih ka theih awk laiah a mah rori ih hiti I hun lem cu ka lung a zur,ka zang a fak, ka ngai in ka duhtuk fawn. Hmahseh famkimlonak leiram ah “duh vek ih um a theih lo ih a tul nak ih um a tul sawn” timi tawngkam bang in Bible tlawng ka kai thotho ding thu cu hreh thluahthlo cing le ui duahdo cing ten ka vun sim ih kan tawngaw sal thotho ding ti’n hmailam ih kan khawkhanmi pawl famkim thei ding in a cang theitawk in ka sim ih ka awkam thiam sun te cun ka vun lem. Asinan …………………………….siar paihtu hrang…………..

Peh leh ding….Cuan….