Saturday, July 30, 2016

Chin-ram Vs Mizo-ram Thlirnak

By on Saturday, July 30, 2016

Thuhmaihruai

“A.D 1200 hrawng ihsin kan pupapawl cu Kabaw phairawn ihsin laitlang an kai thawk. A.D 1450-1700 hlanah kan pupapawl an rak doawk thu hmuh ding a um lo, 1450-1700 hnu lawngah an ṭhenawknak kum 500 lai a kim tikah an mah le mah an do aw ṭheu” tin Pu B.Lallianthang in * HAKHA HNAM LAKIH Zaa Thang bawipawl HI FALAM / ZAHAU KAN SI ( Chin / Lai ‘ Feature )* timi cahram ah a ngan. 1800 – 1870 tiang ah Chin ram cu ramdai le ramnuam a siih an mahten an rak uk-aw ih lalpawlin khawte an din vivo. “1890 – 1948 tiang, kum 50 lenglo Mirang (Britist) pawlin Chin-ram an rak uk. Uk nuam deuh seh tin Chin –ram cu ṭhen thumah in ṭhen sak (Burma ram, India ram, le Bangladesh)” by Pu No Than Kap “Chinland Quovadis”. Cutin hrekkhat cu India ah kawpin zalennak an rak lak, hrekkhat khal Burma ah kawpin zalennak an rak la. Ziangtlukin kan hua aw hman va si sehla, unau, thisen zawmaw kan si ringring timi cu el theihlo thuanthu a si. Tu ah kan dinhmun khaikhinnak malten tuah sehla:


Chin-ram

Chin-mi hrekkhatpawl cu, February 12, 1947 ah Kawl (Burma) Kawp dingin Pinlung khuah lungkimnak a rak neih bangin Kawlram ah tuini tiang kan bet lanta.

Hmunram. Chin ram cu 36,000 sq km (13,900 sq mi) a siih U.S ramih Maryland state hnakin malte a tum deuh, Switzerland tluk hrawng a siih mipum 500,000 an um.
Chin-ram ih a sang bikmi tlang cu Nat Mau Taung (M.t Victoria) a siih 3,000m (10,500 ft) a sang.

Nikhua. Chin-ram ahcun April le May thla hi a sat bik thla a siih 60-80° F (15.5-26.6° C) a si. A daih bik ahcun a tlangpi thu in 40°F (4.4° C) a si. Ruahpi hi a tlangpithu in 80-120 (203-305) in a sur.

Biaknak. Chin-ram cu 90% hnakih tam Khristian an si. Chrin ramih kawhhran tum bik cu Baptist a si. 15 March, 1899 ah Carson le a nupi cu Chin-ram ah missionary ṭuan dingin an ra thleng.

Pursum. Chin-ram cu Kawlram (Burma ram) sungih a farah bikmi state a siih Chin-mi, 73% cu mi farah-harsa le reithei an si. 50 % hnakih tamsawn cu nitin lothlo, sapel le hramlakih vak an si.

Harhdamnak. Chin-mi 32% cu hardamnak lam tuamhlawm aw lomi an si. Dam kum zummi (life expectancy) cu kum 64 a si.

Fimthiamnak. Chin-ramih  ca thiamnak cu 87% a siih nauhak 27% cu hramthawk tlawng (primary school) kai lomi an si.


Mizo-ram

Hmunram. Mizo ram cu 21,081 sq km (8,139 sq mi) a siih U.S state ih New Jersy hnakin a tum deuh.

Mipum 1,091,014 an umih, 100,000 (zatek 10% zikte) cu Chin-mi an si.
Mizo ramih tlangsang bik cu Phawngpui (Blue Mountain) a siih 2,157 m (7,077 ft) a sang.
An tiva tum bik cu Chhimtuipui (Kawlpawlih Kaladan asilole Kolodyne tiva) an timi khi a siih Chin State sungah a rung luang suakih, cule Burma ih Rakhine state lamah, cutin Gengal lamah a luang.

Nikhua. Mizo ramih thla-tang ahcun  11-21º C (52-70º F) tluk a dai ih ṭhal ahcun 20-30º C (68-86º F) a si. Ruahpi hi a tlangpithu in 250cm (8 ft 2 in) cakin a sur ih ṭoruah hi May ihsin October tian a si ṭheu.

Biaknak. Mizo ram ahcun 95% hi Khristian an si. India cu 2% lawng Khristian an siih a tam bik cu Hinduism an si. Mizo ram ih a tum bik kawhhran cu “Mizoram Presbyterian Church Synod (MPCS) a siih a pahnihnak cu Baptist Church of Mizoram a si.

1891 thawk hrawng ihsin Great Britain ih Khristianmi cu Mizoram ah a ra lut ih Welsh Presbyterians, English Baptists, le evangelical missionaries pawl tla England ihsin an tel.

Eihawlnak. Mizoram ahcun lothlawh hna hi mi tambik ih pumcawmnak a siih 70% cu lo thlo ih pumcawm aw an si. Meisa (electricity) lamah 22% cu an mah ten n to delh aw ih khawpi ahcun 100% le khawte ahcun 81% in meisa an ngah.

Harhdamnak. Harhdamnak lamah nasaten harnak a um ve. 36% lawngin tidai khawpkham te ih in ding an nei. Nauhak kum 3 le a hnuai lampawl ih 28% cu taksa a kel hnakih zang (underweight) an si. 50% in hardamnak lamih kilhimawknak famkim an nei lo. Dam kum zummi (life expectancy) cu 67 a si.

Fimthiamnak. Mizoram ih cathiamnak rate cu 92% a si.

Thunetnak

Hi cahram tawite hi pakhat le khat huatawknak le a selam zawngih zuamawknak siloin a tha lam zawngih zuamawknak kan neih beiseinak ih nganmi a si.


Source: 2011, “Seeking refugee” 

0 comments:

Post a Comment