FALAM HUMHUAL PAWLPI (FHP)
DINSUAH DAN,
HNAṬUAN LE TUMTAH MI
1. DINSUAH DAN: June 17, 2006 ah Yangon ih um Falam upapawl cun, Dr Pasang inn ah tokhawm in, ramtin ih um Falampawl dinhmun siseh, Laitlang Falam peng sungih khuapawl dinhmun siseh, Lairawn ih um Falampawl dinhmun siseh, zoh tlangnak an nei. Cui an thurel tlangnak ihsin, siat ni ṭhat ni hrang lawng si lo, thansonak (development) hrang lawng khal si lo, khawtlang nun le nunphung tham ban le humhimawknak lam tiang ṭuantu Pawlpi pakhat Falam Welfare Committee timi din a ṭha tin an relcat.
A hmaisabik ih ṭuan ding mi ah, culaifang ih thubuai bik Laitlang Falam peng sung khuapawl harsatnak buaipi dingin lai an rel. Hi thu ah, Falam ih um upapawl thawn rawnaw hmaisa ding in relcat a siih Yangon ih upa Dr. Pasang le Pu Khuang Lian cu Falam ah an thlah. Cutin,_
· June 17, 2006 ah Falam Welfare Committee (FWC) din a si.
· July 18, 2006 ah FWC in Falam ah Dr Pasang le Pu Khuang Lian an thlah. Falam upapawl thawn an rawnawk hnuah Falam Peng Humhual Kawmiti (FPHK) tiin Committee din a si. Falam ih FPHK President cu Pu Than Kim a si.
· August 14, 2006 ah FPHK cu Yangon ah din a si ve. President cu Dr Pasang a si. FPHK hmin hman tlang a ṭha ding ti ruat in Falam Welfare Committee (FWC) cu phiat a si cih.
· August 30, 2006 ah FPHK cu Falam Humhual Pawlpi (FHP) tiin a hmin thleng a si. FPHK ti a si le Laitlang ih Falam peng hrang lawng huap a bang ding ruangah Leitlun Falam zate huap ding hmin FHP ti hi a dik sawn tiin FHP ti ih thlengnak san a si.
2. HNATUAN ZO MI
· November 7, 2006 ah ramhnuai Chin National Front hnenah FHP in ca a kuatih Falam peng sungah mipi hnenin sum khawng nawn lo dingin le mipi harsatnak pe nawn lo dingin a sim. Rihzin ih mawtaw feh sukso khal ti buai nawn lo dingin a sim. 2007 ah FHP duh dan bangin Falam pengah CNF lamin sum khuan le mipi harsatnak pek an tawpter (Asinan Mizoram ramri lamih khual tlawng veivak hnenin sum khuan cu an peh vivo).
· December 10, 2006 ah Cozah ralkap lam khalin mipi hnen in ar khai le kuli phurhter tivek le tapung suanlam ih hrem tivek tuah nawn lo dingin sim theih a si.
· December 19, 2006 ah Falam peng sung um uksuh palai le khawbawi 120 cu Town Hall ah ko khawm in FHP ih tumtah mi sim fiangnak le hmailam hnaṭuan tlang dan ding reltlangnak an nei.
· Chin Radio awsuah ih hnatuanpawl bawmnak a hawlsak hnuah radio hnatuanpawl hnenih Lailun Foundation, I Love Myanmar le Chin Pawlpi (US) ih bawmnak cu FHP in tuanvo lain a rak peksak.
· 2007 sungah, FHP in ramhnuai mi ruangih Falam mipi lakin thihnak le hliamhma tuartupawl mi 76 hnenah mi pakhat Ks. 5,000 bawmnak paisa a pe.
· 2007 kum sung thotho ah hriamhrei thawn mipi hnaihnawktu rak kai ngah theitu Zathlir khua hnenah Ks. 10,000 a pe.
· 2007 ah Lairawn ih Falam mi bawmnak dingah Falam Pawlpi (Central) hnenah FHP in paisa Ks. 100,000 (thawngzakhat) a pe.
· 2008 ah Lairawn Falam khua hrekkhat ah FHP thurawn upa a tlawng ih an harsatnak zohpinak le hnemnak a nei.
· 2009 ah Thlanrawn le Varung innkang bawmnak inn khat Ks. 10,000 ciar a pe.
· 2009 ah FHP upa pahnih Lairawn Falam Pawlpi (Central) meeting ah an tel ve ih Falam Pawlpi hnenah Ks. 1,750,000 (ting hleisarih le thawng sawmnga) bawmnak an pe.
· December 7, 2009 ah Yangon ah FHP hrilawknak tuah a siih President ah Pu Khuang Ling le Secretary ah Pu Hrang Tin Lal hril an si. Falam khua ih FHP ah hrilawknak an tuah thei lo.
· December 7, 2009 ah FHP ih fund neihsun cu zatrep in Falam le Yagon ṭhenawk a si. Relcat vekin paisa cu Falam khua FHP President Pu Than Kim hnenah pek cih a si.
· July 2, 2010 ah Yangon FHP President, Secretary le upa dang pahnih (mi 4) cu Falam FHP hnenah an tlawng. Falam FHP hotupawl (14) pawl thawn Pu Than Kim inn hnuaiah meeting an neiih Yangon FHP cu Central si dingin an relcat. Falam in meeting kaipawl cu Rev. J. Ṭial Dum, Rev. Suah Thang, Pu Ngun Luai (V. President), Pu Run Herh (Secretary), Pu Ngun Lian Thang (Treasurer), Pu Lai Ir, Pu Khua Ṭheu, Pu Nam Lian, Pu Sia Hnin, Pu Mang Hrem, Pu Sum Ling, Pu Khaw Nei Tai, Pu Than Cong, Pu Zung Lian Sang le an si.
· August, 2010 ah FHP cu Cozah hnenah Registration nei dingin dilnak pek luh a si. A buaipitu bik dingah Pu Hrang Tin Lal tuanvo pek a si.
· December 9, 2010 ah Yangon FHP president Pu Khuang Ling cu MP a si zo ruangah cawlter in Pu Lal Lian Sung cu President ahṭuanvo pek a si.
3. TUMTAH MI:
· Pengdang unau pawlin Leitlun huap Pawlpi an nei thluh. Falam khalin kan neih ve a ṭul ti ruatin FHP hi din mi a si (FWC ihsin FPHK ah cuisin FHP ah).
· Falampawl kan umnak hmun kip le khua kip ah Pawlpi din zo mi kan nei. Thimnakah Lairawn, Malaysia, Yangon, Mandalay ti pawl ah Falam Pawlpi din a siih US ah Chin Pawlpi din a si. Asinan, a tlangpithu in hipawl cu siat ni ṭhat ni hrang deuh lawng an si tlunah, dinnak hmun le ram pakhat hrang lawng huap an si. Kan ṭul mi cu humhimawknak lam tiang ṭuantu Leitlun huap Pawlpi pakhat a siih FHP hi a si. Hiruangah Falam Pawlpi le Chin Pawlpi tivek cu um nawn hlah seh tinak a si hrimhrim lo.
· Democracy ram kan si zo bangin Political Party phunphun a suak vivo lai ding, Ziangvek political party hmanin Falam pawl in huap kim thei dah lo ding. Kawhhran pakhat lawng khalin Falampawl in huap kim thluh thei dah lo ding. Curuangah, zawi party rim hman nam lo, zawi kawhhran rim khal nam lo, zawi hrinhnam rim khal nam lo in lungrual ten kan zapi um khawmnak ding Pawlpi cu FHP hi a si.
· Curuangah MP hrilnak ih telve pawl cu FHP hotu lu bik lamah um nawn hlah hai seh, cule FHP cu mipi in an hmu peng lo ding kan tinak a si.
· Falam mi 50,000 lai umnak Falam peng (Laitlang) ah FHP a ding zo. Falam mi 25,000 lai umnak Yangon ah FHP a ding zo. Curuangah Falam mi 200,000 (ting hnih) leng lo umnak Lairawn ah FHP a din tengteng a tul.
· Rei hlanah Rammualpi (Continent) pa li (4) US rammualpi,Australia rammualpi, Europe rammualpi le Asia rammualpi ih um Falampawl hrang ah FHP a din theinak dingah thei tawk zuam cio uhsi.
4. FHP: INNTEK LE MIKHUAL
· FHP a din thawk ihsin zohman Mikhual le Inntek kan um lo. Falam zaten inntek kan si thluh. A ṭul dan zoh in ṭuan hmaisak le tuan netat mi a um sawn mi a si.
· FHP ti mi hi a din thawk ihsin Laitlang ih Falam peng hrang lawngah a ding lo, Leitlun Falam mi zate hrangih din mi a si. A din pekte 2006 laiah Falam peng sungih harsatnak cu a hmaisa bikah buaipi a si ruangah, hmundang ih um Falampawl, (thimnakah Lairawn, Yangon, Ramdang tipawl) hrang ah FHP in ṭuanvo nei tel lo vekin hmuhsual ding a si lo.
· FHP thawn pehpar in, Falam khua FHP cu “lai hlum, asilole inntek” hmundang ih FHP cu “mikhual” ti phun in ruat ding a si lo, leitlun ih Falam mi zaten “inntek” kan si thluh tiin hmuh thiam sawn ding a si. Inntek thinlung nei thluh in FHP ah ṭuan tlang uhsi. Cu lawnglawng ah cak zetin hna kan ṭuan tlang thei ding.
Falam zaten thurawn pe aw thiam vivo uhsi. A dik lo mi remṭha in, aṭha mi dawi in tlan sinsin uhsi. Falam pi dingsuak vivo hram seh!
______________________________________
II
FHP A ṬULNAK SAN
Tu hlanah Falam humhalhtu bulpak pahnih khat an rak um ṭheu nan Pawlpi hmin in ṭanrualnak a um lo ruangah 2006 ihsi tal cun ṭangrual in kan khua le ram humhual in cawisang uh si,_ ti kan duh ruangah FHP hi Falam khua ah din a si.
A hnuai ih thupawl hi a takih thil cang zo kan ngan mi a siih pengdang unau huat le do duhnak lungthin thawn ngan mi a si lo. Hivek thusia hi hmailam ah cang nawn hlah seh ti tumtah in ngan mi an si.
CHINRAM KHAWPIBIK SINAK:
Kan pupa san ah Chinmi lakah Falam hi ram kau bik uktu an rak si. Cumi thlunin Falam cu Chinram uknak khawpi bikah a rung cang ta. Asinan cui Falam khawpi sinak cu Falam misa pawlin kan humhual thei lo ruangah 1965 ah a hlo.
DISTRICT KHAWPI SINAK
Khawpi bik sinak a hloh hnuah a tang mi District (Khazaing) zungpi khal Falam ihsin ṭhawn tum bet a siih tu khalah thawn tum rero lai a si. Thu neta bikah Home ministry lamin rem an ti lo ruangah District sinak hi a thawn lo fangfang a si. Thawn duhtupawl cun an zuam rero lai ding.
RIH SUB-TOWNSHIP
Tunai ah Tedim district diltu pawlin, Rih (myone khuai) cu Tedim pengpi (district) sungah ret cih dingin an dil. Chin State CM in a remtipi ahcun President in nemhnget ih tuah suak theih thil a si. Hi thu khalah bulpak tanlaknak cu tanta in, Pawlpi hminin cangvaih a tul. Rih kan hloh asile Falam peng in MP panga (5) kan nei thei nawn lo ding, India thawn sumdawnnak lam khal a hngawng ban ding.
REGIONAL COLLEGE:
Ni 23 February 1977 ah Fimthiamnak lam (Education Ministry) ih Deputy Minister Khin Maung in Falam ah Chinram hrang Regional College kan ret ding ti thu Falam khawsung rori ah a puang. College ihṭuantu ding Sayapawl khal rel fel thluh a siih Yangon Education Ministry khalah College hrangih ṭul mi thilri cu Falam ah kuat dingin an rak ralring thluh zo. Ni 24 February 1977 ni ah Khin Maung cu Hakha ah a feh. Anih cu Suncung khua mipiin an rak bawh ih "Falam ih College um kan duh lo," tin an rak au.
Hakha khawhnar a thlen tikah cutivek thotho in an rak auh hnawh lala. Khawsung a thlen tikah pacang ṭhaṭha pawlin an rak auh hnawh lala. Pu Hrang Nawl, Rev. C.R. Hniar Kio le Pu Hre Lian Kio pawl khalin Rampi uktu bik U Ne Win hnenah Falam ah College ret lo dingin thirhri an thawih (Hi thu thei fiang dingah Joel Ling ih ngan mi I tonnak cabu:page. 118 siar aw). Cutin Falam Regional College cu din suak loin a liam ta
Suncung le Hakha khua pawlih mipi in hitin an duh lonak an ausuahnak hi Education Minister ih kawh mi Falam meeting ih ra kai ve Hakha lam upa pawlin milai thlah in an fial ruangah a si. Hitawkah a cangvai biktu cu an mino an siih ruahnak petu cu an upa pawl an si.
Asinan, Falam upa lamin siseh, mino lamin siseh himi thu ah tlunlam cozah hnenah "Falam ih um dingin relcat zo mi cu um lanta seh" timi au-aw pakhat hman a um lo. Kan itthat mepmep men!
ZBC le ZTC
ZTC le ZBC hi Hakha ah ṭhawn dingin peng dangin an buaipi. Hi thu-ah thlanglam Laitlang unaupawl le Tedim unaupawlih ṭanpinak um lo sehla ṭhawn a si zo ding. ZTC an thawn thei lo hnu-ah CACC hminin Christian College timi Hakha khawsungah an din ih cui College sungah Lai-holh cu subject pakhatah retin an zirter. Hihi ZTC ih peng dangih tlawng ra kai pawlin Laizo ṭong an thiam ih an hmang ti an hmuh ruangah Lai-holh darhzai ter ve dingin College an din hrimnak a si kan ti le kan palh lo ding.
FALAM TOWNHALL
1994-95 lai ah Falam ih Lehnak innpi le Town Hall hrangih Cozah paisa sanction mipawl cu Falam ih um peng dang mi hotu pakhat in (a hmin kan ngan lang duh lo) a mai peng hrangah a hmang peng thluh zik. Hi thu ah culai ih ram pawn India ih um Pu No Than Kap in ca thawn a hnenah a tuahdan bansan dingin a run sim ih tui kan hmuh mi Town Hall hi saduhthat lo zet in sak fangfang a si. Lehnak innpi cu amah kel a si lai.
VANZAM ṬUMNAK:
Surbung tlang (Falam khaw kiangah) cozah rorin vanzamṭumnak ding laih a si ve ten a cuh zawng le a tibuai zawngin Hakha khawtaw Haithla ah vanzam ṭumnak ding tin lei an rak lai ve ciamco. Cuihnuah Falam khua ih Lehnak innpi le Town Hall sahnak ding hmang pêngtu, peng dang upa pakhat (hmin ngan duh lo) thotho in Surbung tlangah mero a zam tukih Vanzam a tum thei lo ding tin thuneitu hnenah thuphan a sim ruangah tui ni tiangin Vanzam ṭumnak laih thu cu a reh reprep lanta. Hi thu ah Falampawl a bur asilole Pawlpi hmin in ziang kan tuah ve?
THIAMTAH TLAWNG le NTS:
Thiamtah tlawng le Nurse Training School khal hi thei tawkinṭhawnter an tum. NTS ih tidai har le tih ding thing harsat deuh ruangah NTS cu Falam ah um tlak a silo tiin an rak buaipi. An hlawhtling zikte.
RADIO IH AW HMAN MI :
Radio ih Laizo awsuah hman mi khal a dangin thleng tumtu an um ringring. Tlunlam upa hnen tiangin thleng an Tum mi kan theih fiang mi cu 2002 l-2004 ah a si. Thleng tumtupawl ih ṭansan cu, "Chinram khawpibik umnak ih hman mi Lai holh cu Laimi tam sawn hman mi a si ruangah Radio khalin hman ding a si," ti a si. 2007-2008 khalah RFA ih thupuannak ih hman mi Laizo cu lungkim loin thleng tumnak a um lala. Hi thupawl ah Radio awsuahtu Pi Co Thuai le Pi Van Hnuai Thluai, Pi Thluaite le Pi Parte, Pu Phun Kar, Salai Tuan Ling, Pu Benhur Laizo, Pu No Than Kap le Pu Zung Luai pawlih nasaten ṭanlaknak hi Falam mipi theih tlak a si.
STATE HOSPITAL (Pyine Sizung pi)
Falam ih um State Hospital khal ṭhawn dingin nasa zetin buaipitu an um ti cu zapi theih a si. Kan vantha ih tutiang Falam ah a tang hnianghni lai.
TLANGKAWM
1. A tlunih ngan mi a liam zo mi Chinram le Falam thuanthu kan zoh tikah, FHP hi din ṭul tengteng a si ti kan hmu thei. Kan dung kum 60, 70 lai ihsin rak ding zo sehla kan Falam thuanthu hi tu hnakin a mawi ding tin kan zum. A tlai zet zo nan a tlai tuk hlanah FHP dinsuah a siih hmailam cân saupi tiang ding vivo thei dingin Falam mi zo cio khalin zuam hram uhsi.
2. #Falam pawlin peng dang le khawdang ih um cia mi thil kan va cuhsak dah lo, laksak kan tum dah fawn lo. Peng dang le khawdang ih um ding ti mi khal kan va ti buai dah lo. Peng dang unaupawl khalin kanmah vek lungput an neih ve kan duh. A liam cia cu ziangtitha tui hnulam hrimhrim ahcun, kan hnenih um cia le um ding mi cu kan thei tawkin kan humhim ding.
3. A pawi zet mi cu Falam peng dinhmun diktak rel suaktu cu"peng dang thawn remawk lonak simtu, asilole hrin khat le hrin khat huatawknak tuahtu," tin kan hmu sual theu. Hihi ruahnak dik lo a si.
Zinghnam in kan lo rawl a ei ahcun kan lo rawl siatsuahtu cu zinghnam a si kan ti a ṭul, sava in kan ar a lak ahcun kan ar thiartu cu sava a si kan ti a ṭul. Hihi thudik rel a siih a palhnak a um lo. Innhnen pengdang thawn rualrem tluktu a um lo. Asinan innhnen ṭha neih a thupi ve. Kan innhnen lala in kan hruang sungah lutin kan inn sung thil tiang an thuten an lak rero ahcun kan zoh cuahco men asile kanmah le kanmah siatsuahaw kan si, innhnen khal ral ih cangter rero vek kan si. A san cu na neih thil a lo laksak rero cu na tuar thei lo can a thleng dingih cutikah tawhawk, huatawk le doawknak tiang a thleng thei. Curuangah innhnen thawn duhdaw aw zetin umtlang ringring kan duh taktak a sile a tlai hlanah "na ta ka ta, na covo ka covo" ti mi theithiam dingin duhsaknak thawn kan sim ngam a tul. Mai thil khal kan humhim ngam aṭul.
RALRIN DING
2006 laiih FHP a dinthawk ihsin kan peng canvo ti buaitu peng hnihkhat le an merhkawi thei mi Falam mi hrekkhat in "FHP cu Hakha donak ih din mi a si, FHP cu cu mi kha mi ih dinmi a si, cu pa kha pa ih thu in a feh, FHP ti mi hmin khal thleng a ṭul," tivekin an au ruri. Fiangten kan sim duh mi cu,_
1. FHP din a si laiah Falam upa pawlin khunkhan zetin a cang zo mi le a cang lai mi le a cang thei mi reizet kan zoh rero hnuah "siseh" tiih din mi a si. Himi din dingih ruahnak ṭha suahtu cu zo a si khalle kan Falamṭhatnak dingih ruahnak a suah ruangah kan lung a awi.
2. Chinram ah peng 9 a umih a tam sawn in anmai peng khalah FHP vek din ve duh tiangin in lungawipi rero lai ah ziangah peng 2 lai lawngin FHP hi an duh lo? An duh lonak san cu nauhakte hman in theih ban a si. Curuangah peng dang FHP duh lotu cu Falam ṭhatnak duh lotu an si.
3. Kan Falam tit le thau sawk rerotu peng dang duhdan vekin FHP hi feh a tum lo. Curuangah in ei ṭet rerotu saduhthah vekin FHP din dingih ruahnak ṭha suahtu khal kan dungtun lo ding, FHP hmin khal thleng a tulnak kan thei lo.
4. FHP in Falam thatnak si lo a siatnak tuah mi a nei hrih lo, a nei dah fawn lo ding. Curuangah FHP dodal le nampil tumtu cu Falam pacang a si khalle Falam dodaltu ah a tuahaw tin rel ngam a si. FHP cangvaihnak ih tel duh lotu Falam mi cun, a tel duh lo hmanah a ti buai zawng cun rak cangvai hram hlah seh.
Falam cu Falam duhdawtu taktak pawlin kan duhdan in aṭhabik kan timi vekin kan fehpi vivo ding.
+++++
Pehtlaihnak ding
Secretary, Publicity and Information, Ph: 095199060, 095011783, (95-1) 584472, 641005, 580086. Email. humhual@gmail.com
0 comments:
Post a Comment