Bible In Mi Hmuahhmuah A Hip

BIBLE IN MI HMUAHHMUAH A HIP

                                                         Timothy Sui Lian Mang

1831 ah Nez Perce ih Indian mipawl cun Amerika sak lamih an umnak ihsin Bible thuhla an rak thei ih, mingopawlih thilti theinak hrampi si in an zum. Sumdawngpawl in, “Hi cabu hin mingopawlih Pathian mak zet thuhla a sim a si,” tiah an ti. Curuangah cuvek Bible cu neih ve an duh tuk lawmmam. Kum tampi sung cuih cabu cu nei thei leh ve dingin an hngak. Anetabikah an hnam hotupawl tokhawm cun hi vanram cabu hawl dingin Rocky Tlang ral khat lamah an theih dah lo mi ram ah cun aiawhtu mi ziangmawzat si maw thlah an tum.

Mi pangapawl cun nisuahnak lam peng 2000 lai hlaih tlawng ding cun an tim an tuah ih an pawk. Ni hnih hnuah an lakih pakhat cu a kirsal. An tlawnnak ding ram cu a kum in a tlin nawn lo rori hi a si. A dangpawl cun tlang lakah le phaikuam ih thla tampi an feh hnuah St. Louis hmun ih ramri kilnak hmun cu an va thleng.

Ralbawi General George Rogers Clark cun cui Indian mipawl cu `ha zetin a tuamhlawm hai ih, an umnak hmun ah a thlengter hai. An tlawnnak san an sim tikah ralbawipa cun mak a ti zet. Ni hnih sung cu ralkap umnak hmun ah cun daiten an um, an to men. Cabu hmuh le a thuhla theih beisei in an hngak cuahco ko. Anetabikah an duh mi thil cu an relsuak. Ralbawl General Clark cu a buai nasa thlang. Indian mipawl siar theih dingin anmai `awng ih ngan mi Bible a nei fawn si lo, zirhtu ding fial ding a nei fawn lo. Mingopawlih Pathian an theih thei dan dingih a ruah mi vekin Pathian thu cu sim a thawk, asinan an ngen mi cabu cu a pe thei lo, pek ding a nei lo. Indian mipawl cu `ha zetin a zoh, a tuamhlawm hai nan, Bible pek ding a neih lo ruangah Indian mipawl cu an bei a dawng zet. Cui kum thlatang sungah cumi mi pali lakih pahnih cu an thi hngehnge.

Favang a hung si cun Indian tlangval pahnih te cu an ke in an inn panin an tlung lehsal. Tlung dingih an thlahawknak ah pakhat cun hitin a ti,                “Tawnkhawmawknak ah ka mipawl hnenah cabu ka tlun lo ti ka sim tikah cun zohman in kaa khat te khal an `awng lo ding. Pakhat pakhat in an tho ding ih, daiten an suak ding. Thim hnuaiah ka mipawl cu an thi ding ih, mingopawlih cabu pakhat tal khalin kan lamzin cu a tluangter lo ding. Sim ding dang ka nei lo e,” tiin.

Cui tlangval pahnih lakah pakhat cu lamzin ah a thi ih, pakhat lawng inn a thleng. A dam sun cu a mipawlih an hngahhlap zet a hmuh tikah a hngaktupawl hmaiah a ding ih, a thinlung beidawnzia a sim ngam lo ih,         “ Mingo pakhat cabu thawn run thlah a si ding,” tiah a ti.

Mary Jones cu kum 150 liam zo ah khan Wales ram ih puantahtu mifarah fanu a si. Sunday School a zirnak ah Bible thuhla a rak thei ih casiar a zir. Sunday School an zirnak ihsin Bible cang tam zet a byheart. Asinan amah rori ih Bible neih ve a duh. Ni khat cu Bala khua ih Methodist Pastor hnen ihsin Bible ngah thei a si ding ti thu a rak thei. Kum 6 sung Bible leinak dingih paisa a khawl mi keng in, ke in peng 25 lai a feh.

Pastor Thomas Charles hnen a va thlen tikah Bible lei dingih ra a si thu a sim, Pastor pa cun Wales ram ah Bible nam a si nawn lo thu a sim. “A va pawi ve, Bible lei dingin hi cancan ke in na ra ih, bu khat te khal ka nei nawn si lo. London ihsi ka ngah mi Bible hmuahhmuah cu mi in an lei thluh zo fawn, bu hnih khat ka rualpipawl hrangih ka retsak mi siarlo a dang ka nei nawn fawn si lo,” tiah a ti.

Cui nunaunu te cu a thin a na tuk ih nasa ngaingai in a `ap. Pastor pa in a rualpi hrangih a retsak mi pakhat te cu ziang khalle tiin a leiter. Cui Bible cu a awm ah pawm in, peng 25 hla an inn lam panin bang zetin ke in a tlungkirsal. Mary Jones cu kum 82 a ti ah a thi, cui Bible te cu a ihkhun sirah a um. Tam sawn cu zoh loin a rel thei thluh ti a si.

Leitlun ralpi vawi hnih thawhtir hrawngah khan Pastor pakhat cu Poland ram ih ralkappawl hrangih hmun pakhat ah Russia ralkappawl hrangah rawngbawl dingin siannak a ngah. Ralkappawl ih Pathian thu an duhdanzia cu maktak a si. Mihrek cu hlasaknak ah theihpatawp suahin hla an sak, mihrekkhat cu sermon laiah an khuk an bil ih, an `ap. Khrih rundamtuih pawm dingin a sermon cem zawngih a sawm hai tikah ralkappawl cu an kut an tung `heh. Russia le Ukraine `awng in Bible an hun zem tikah cun kut tam zetin an la. A congahtupawl an mithmai a `hat laiah a congahlotupawl cu an riah a sia zet. Pastor pa cun cutawkih thilumdan hitin a rel:

“Ralkap pakhat cun Bible cu a awm ah a pawm. Asinan a rualpi Bible co ve lo riahsia hmel a hmuh tikah a tuar thei nawn lo, cule a Bible phaw cu a bawt ih, a phek tete in a zem hai vivo. Cutin phek malte ciar an congah,” tiin.

Nazi-pawl in 1940 ah Norway an lak `um ih mi tam zet an kaih mi lakah pakhat Pedor Moen cu thlingthlatu si ih puh a si ruangah an that. Thawng a tlaknak zial hnuaiah dairi `ha zetih ret mi le ngan mi an hmu. Cui dairi sungah cun hitin a nganaw: “Bible cu nei ning la maw! Ka nun ah atu vekih Bible duhnak ka nei dah lo. Atu ah cun bu khat hrangah rawl ulh khal pawi ka ti lo,” tiin.

1942 ah Japan in Kawlram pumpi a lak laiah khan mi zokhal in cabu an neih asile, rinhlelh an si. Curuangah khristian mi tampi cun an Bible cu an thup ih a thupten an siar `heu ti a si. Mihrekkhat cu cutiih Bible thuh cu zumtu ralhrut kan bangaw tiin an thup duh lo. Cuti vekih miral`ha pakhat inn ah Japan ralkap pa in Thuthlung Thar Bible a hmu. “Ziang cabu saw a si?” tiin a sut. “Ka Bible, ka nunnak a si,” tiah thungaithlak suah in a sawn. “Ka fehnak kip ah a feh ve ding a si, ka Bible tel lo cun ka thi ding,” tiah a ti. Japan ralkap pa cun cui Thuthlung Thar Bible cu ziang hman ti loin a fehsan, thudang khal a sut nawn lo.

Hih thilcang mipawl hin thu dik thuk zet an phuang a si. Cucu ziang a si tile minung nunnak hin Pathian thu thawi pehawknak a nei  ih, miphun kip, milian le mifarah, cathiam le thiam lo, mi hmauhhmuah ih `ulbik mi cu Bible ah hin a um a si ti hi a fiang. Pathian in mi hmuahhmuah ih `ul mi cabu Bible hi leimi hnenah a pe a si.

Tokyo ih taxi mawngtu pakhat cun  a taxi mawn hi Bible peksuahnak remcang ah a hmang. A maw`aw ih topawl hnenah an suah zik zawngah thuthang`ha cabu te hi a pe hai `heu. “ Hihi siar aw maw,”! tiah a ti `heu.

Afrika ih siangpahrang pakhat cun anmai `awng ih Bible a suah tikah lungawi  le duhaw zetin, “Atu ah cun hnam pakhat kan si ve thlang,” tiah a ti.

Pennsylvania ih thawngtla pakhat cun, “Kan dung zarh ih ka hlim vekin ka hlim dah lo. Cucu Bible ka siarnak ihsi ka hmuh mi hlimnak a si,” tiah a ti.

Maw, Bible na va sunglawi em!!