Tlang Ţawng Thuah Quantity Hnakin Quality A Thupi Sawn

Tlang Ţawng Thuah Quantity Hnakin Quality A Thupi Sawn

“Ţawng” timi hi Ca thawi pehtlaiawmi a si ruangah Quantity menih tah le lak theih men a si lo. Ziangahtile Fimthiamnak thawn a pehtlaiawmi thil a si. “Ţawng” kan ti tikah Ca in a thlun tel ringring. Curuangah Tlang Ţawng thuah Quantity men in tah a theih lo ti cu theih a theih.

Ziangruangah cutin ka ti thei? Theihciazo vekin Leitlunih Ţawng hman lar bikmi cu Mirang (English) a si. Ziangruangah Mirang (English) hi leitlun pumpiin Tlang Ţawng vekih  hmanbikmi, duhbikmi le țulbikmi a si thei? Hihi Quantity (mipum tam) men ruangah a si lo lawlaw, Quality a neih sawn ruangah ti a theih. Quantity tam menih hman ding sehla Mandarin Ţawngin Leitlunpi a ciahneh (influence) ding. Ziangahtile leitlunah Mandarin Ţawng hmangtu 1 billion an si laiah Mirang (English) țawng hmangtu cu 508 million fang lawng a si.

Leitlunpi in ziangahsaw Mandarin Ţawng hi a duh bikih a țul bik lo? Mirang Ţawng hmangtu tla cun a hrekkhat hman an zat lo pi. A si, Quantity menin thil a feh thei lo ti cu theih a theih. Mirang (English) țawng hmangtu mipum hin Mandarin țawng hmangtu ih hrekkhat hman a tluk lo nan Mirang (English) cu 700 million lenglo in ramleng țawng (Foreign Language) vekin an rak hmang ta riai. Mai suahkeh țawng (Mother tongue) vekih hmangtu hnak hmanin an tam sawn mahmah. Hitlukin leitlun piin Mirang a uar ih a duh hi Quantity men ruangah cun a si thei hrimhrim lo. Quality a neih zet sawn ruangah a si. Mirang hi Leitlunpi ih Tlang Ţawng a si tiih official ih sim le than cu umlo hmansehla leitlunpi ih Tlang Ţawng a si lo ti cu kan ti thei pei maw?

Kan Unau hrekkhatin “kan mai țawng hi a theihtu an tam, a hmangtu an tam ruangah Tlang Ţawng dingah siseh” titu an um. Hmangtu tam le theitu tam (Quantity) menin Tlang Ţawng a ngah lo ti hi theih a tha zet nan. Hivek tete hi mai Pengduhtuk le țan tuknak thinlung neitu pawlih țawngkam a si ti tla kan theih a thupi. Falam/Laizo țawng duhlo ih mai suahkeh tawng rori mikip hman ter duhnak thinlung menmen a si ti khal kan theihthiam a thupi. Curori cu theithiam loin lungrualnak a si takah cutei țawng, khatei țawng kan hmang mai kei cu ti’n kan mah Falam mi lala khalin kan ti buarbo țheu. A tlingtlak bik Falam/Laizo Ţawng hmanih kan lung rual lo cun Unau dang pakhatkhatih țawng hmang khal sehla lungruallo a zual ding. A cu rori theithiam loin Ar-aa bangin kan vak rero ih a cut hlanah kan khuang durdo țheu betlai.

Kawl cozahpi cu langhngain Falam/Laizo țawng hi Chin Common Language a si tin official in sim le than um lo hman sehla, amah Kawl Cozah lala in Tlang Ţawng vek rori in a hmang thotho.

Curuangah Chin Tlang Ţawng thuih Chin mipi lungrualnak ding ahcu kanmah lala ah a țhumaw. Hi Falam laizo țawng hi sunzawmin kan kilkhawi ding a si. Authority ih mi neh tla a theih nawn lo ih History menih mi neh khal a theih nawn lo, cubetah a hminin Democracy kan si zo ih kawl kuthnuaiih um kan si bet lai. Cuti’h ka ti ruangah tunai Pu No Than Kap ih President hnen cakuat/thurawn pek vekkha a țul lo, a thupi lo ti duhnak cu a si lo. A ziangkim in theitawk țanlak ding cu a si ih Authority le History men lawngin a theih nawn lo ti thu si.

Cun kan Unau pawl khal Quantity menih Tlang Ţawng ngah an tum ahcun a hlawhtlin ka zum lo. A can khal a cang thei lo. Quantity menin ngah theih sehla Mandarin Ţawng hi leitlunpi in a hman ka zum. Ziangah a hmang lo, thiam a har, țhimnakah, (tones) awsuah ih sinak timi  ahhin phunli lai a um ih hramthawk zirtu pawl hrangah thiam a har, theih a har. Culaiah Mirang cu thiamawlbik le thiamharbik dinhmun in kau zet le Quality nei zetin a um hleiah Media, News le leitlun fimthiamnak ah a cak tuk.

Ruat awla mirang cu leitlunih hman reromi mail, telexes le cables pawl țhenli ih țhenkhat cu mirang a si cuteh. Leitlun computer pawlih hmanmi pehtlaihawknak pawlih zaran zatek 80% cu mirang a si fawn. Leitlun companies tumbik panga radio ih thuthangnak(broadcasting) CBS,NBC,ABC, BBC le CBC pawl tla cu Mirang ih suahmi hlir a si fawn. Quantity tam lo hman sehla hivekih Quality a neih ruangah zovek hmanih bang lo dingle el theih lo dingin leitlunpi ih Tlang Ţawng vekah a cang.

Cuvek thotho in kan Chin lak khalah Falam/laizo țawng cu Unau dang țawng hnakin Quality a rak neih deuh ruangah Official in Tlang Ţawng a si ti’n sim le than cu a um lo nan leitlunpi ih Mirang a hman vek cun Chin lakah cun hman rero a si. Kawl cozah ih Official ih kan Tlang Ţawng a simthan duh lo khal hi Chinmi pawl lungrual a duh lo men ruangah a si. Cumi ruangah Chinmi in Tlang Ţawng kan nei lo titla a theih lo, ahleicein Falam.. A ngaingai te cun Kawl pawlhi Mirang pawl vekin thinlungțha le thinlung picang nei si hai sehla cu Falam/Laizo Ţawng hi a thupte siloin langhnanin Tlang Ţawng tin a rak phuannak a rei tuk zo ding. Ziangahtile thuanthu kan nei ih quality khal a nei fawn.

Asinan cumi thuanthu malte ruangah daiten um ding Tlang Ţawng kan nei zo pam ti ding a si maw? Si lamlam hlah! A tlunih simzo bangin a hmin Democracy kan si zo tikah daitei um le thuanthu, thazang men le quality a nei aw ti men khalin zianghman a theih nawn lo. A takih țuansuah a tul.

Kan Tlang Ţawng kan kilkhawinak dingah Website țha taktak kan neih sinsin a țul, Media lam kan cah sinsin a țul, daithlan a theih lo. Cabu kan suah sinsin a țul, Tape/Vcds/Dvds kan suah sinsin a țul. Kan țawng ih Cabu suak pawl unau dangih siartlak le hahio tla ding khawp kan ngan thei ih kan suah thei a țul.  Sumpai kan thawh sinsin a țul. Kan Hla pawl khal unau dang pawlih ngaipaih lesak paih tlak khawp ih kan zuam a țul. Culole kan țawng hi mi’n an ngaisang thei lo ding. Cabu, Taep/Vcds/Dvds a suah duhtu pawl sumpai nei pawlin theitawk kan support a țul. Cu pai cabu ka lei paih lo, cupai khui suahmi khal ka ngai paih lo ka siar paih lo ti’n mai bulpak huatawknak in kan can a liam tam tuk pang maw? Mai pumpi hrang ruatin ka Ram le Miphun kan thlauthla tuk pang maw?

Quality a nei zetmi Falam/laizo țawng kan ngaisak lo ih ka buaipi lole Pathian ih pekmi thlawsuah hmangțha duh lo kan si ding, a țih um tuk. Quantity menin Quality a neimi kan țawng hi zohmanin in lawng thei lo ding. Kan mah kan daithlan tuk ti lo ahcun, ziangkim kan mah ah a țhumaw.