America Thleng Chin Nunau Sibawi Hmaisabik Irene Nunuk

(Himi Cahram hi Han Soe ih nganmi Translate mi a si)

Minung cu thuanthu kan neih ihsin a pakpak tei um kan silo ih a burih umkhawmmi kan si. A liamciami hlanlai kum tamtak ihsin a burin an umih khawte, khawpi ihsin ram timi tiang rak nei vivo kan si. Cutin minungpawl cu leiram, tidai le umnak hmun ih zirin a remcannak ah an rak um vivo. Mai umnak boruak ṭhatlo ruangah siseh, hnaṭuan ding umlo, ei-in harnak, le ramsung buainak tivek thuhla phunphun ruangah kan umnak ihsin hmundang ramdang ah kan ṭhawn vivo. Cuvekin kan nih Chin-mi khal 1988 hnulam cun nasaten beunak hawlin ramdang kan feh, Chin-mi lawng siloin Kawlram sungih phunhnam dangpawl tla an feh ve cio. 2015 ih an tarlang daan vek asile America ramah beunak hawlih a fehtu (refugee) kawlrammi hi 150000 hrawng an si ih cumi lakah Chin-state ihsin mi 50000 hrawng an tel ti a si.

Chin-mipawl hrangah America cu ram thar, hmun thar le nunphung dangdang umnak a si ruangah ṭong tla nasaten an zirih ṭong zir hi a harsa lam a si ṭheu. Hivek harsatnak phun zakip lakah sibawi tiang ngahsuak theitu Chin-nu Irene Nunuk cu fak tlak ngaingai a si. Nunuk cu America ram, Michigan ih University College of Human Medicine ihsin May thla, 2015 ah sibawi (MD) buaih a ngahsuak thei.

Nunuk cu a kum 16, 2004 ah America thleng a siih a thlen pekah nunphung le ṭong danawknakin tampi harsatnak a rak p eve. Hivek harsatnak pahtlang ding cu a har zet nan a van ṭhatnak ah a mah bawmtu, Michigan rak thleng hmaisatupawl an rak um.

“Tlawng ka kai pekah ka bang thei tuk. Harsatnak tampi ka neih ruangah ka rualpipawlin tlawngih an cazirhdan tla in sim. Ka remcan sal deuh nak cu kan tlawngah ESL program timi mirang ca-kha, mai ca vekih hmangtheilopawl zirhnak a um. Cumi ah Chin-mi lawng siloin Japan le Korea pawl tla an kai ve nasa. Hipawl hi ka hrang ahcun thazang an si. Miphun kipin ṭong pakhat kha zohṭhim ih biakawkih zir a si tikah ka hrangah hlawknak tampi a suah phah” tin Irene Nunuk cun a sim.

Nunuk cu a tuah dingmipawl a tuahsuak theinak dingah tikcu bikhiah neiin thil a tuah. Thinlung lam le taksa lamin timtuahnak a nei. Amah rori kha miih ramah beunak hawl (refugee) a si tikah midang hrang ṭhahnem dingih dinmi pawlkom tivek ah tla a cangvai. Thinlung fimharhnak dingah a man can tete ah Tennis a lek. A nih cu catloih tlawng ca zoh ringring a si lemlo ih, innsang le rualpi hrangah a tikcu a pe ṭheu. 

Hivekpawl ruangah a hrangah lungawinak le duhdawttu rualpi dangdang a neih phah.

“Catloih cazoh timi cu thilṭha tuk a si lemlo. Kan thluak hi cawl ter phah ṭheu ding a si sawn. Cumi lawngah kan thil tuahmi ah hlawhtlin a ol. Kei cu ka bulpak tikcu ahcun innsang, le rualpi hnenah ka um. Biaknak lam thawn pehparin theitawk ka cangvai. Minung kan si sung ahcun mipi hlawknak ding pawlkom tivek ah tla kan tel a ṭul” tin a sim.

America thleng minung tamsawn cun tlawng ṭha le tlawng hminthang ih kai rori hi kan tum, kan duh. Asinan a nih cu cuvek a si lemlo, tlawngkai dingah a rak zirciami fimthiamnak le sumpai thawi a tlin dingmi tlawng sawn kha a hril. Hivek a si ruangah America thleng Chin Nunau lakah a hmaisabik sibawi degree a ngah theinak khal a si.

America thleng High-school kai, Chin mino Daniel Ling cun,

“A nih cu America thleng Chin-mi lakah sibawi ngah hmaisabiktu pakhat a si. Ka lungawipi zet. A nih cu zohṭhim tlak le cawn tlak rori a si. Ka theihlomi thil tampi a hnen ah ka zir. A nih khal High-school a kai laiah a rak harsa tuk ve, asinan a sunmangpawl a takih tuahsuaktheitu a si. America thleng mi pakhat in sibawi tiang a thleng thei, tuisan mino kannihpawl khal a mah vek si dingah kan zum aw ve zet a si” tin a sim.

High-school ih Chin ṭonglettu Bawi Vel Thawngin

“Nunuk cu America thleng Chin-mipawl le leitlun hmunkip ih um Chinmipawl lakah hlawhtling zet a si. Kan nih cu hi ramih suak kan si lo. Kan theihlomi tampi a um ih zir rero ding kan si. Nunuk cu kan zohṭhim dingmi pakhat a si. Tumtahmi fumfe a neiih cui a tumtahmi thlengsuak ko ih fehtu a si. Harsatnak phunkim pahtlangih hlawhtlingtu khal a si fawn. A nih cu America a thlen pekah nunau zaran men a si ko nan tu ahcun sibawipi a si zo. A hmin hmaiah Dr timi cu paisa ih lei theihmi a si lo. Kan Chin miphun sungin hivek kan nei thei cu fak tlak ngaingai a si” tin a sim.

Nunuk cu a mah hnakih nauhak tlawngkaipawl hnenah zuamnak nei sin dingin tha petu a siih mai nunphung hngilh loin midang nunphung va upat thotho ding cu a sa duhthah a si. A bulpak cemliammi tikcu, sumpai pawl tla cu a nun lamtluan ih hlawhtlinnak hrangah thazang petu an si tin minopawl zuamnak thinlung nei dingin a forh. A nih ih sunmang pakhat khal leitlunpi thleng danglam ding le rampi pakhat dinsuah ding, khawpi pakhat thleng danglam ding tilam a siloih mipakhat ih nun thlengdanglam ding le thazang cak ter ding sawn a si. Irene Nunuk vekin harsatnak phunkim lakah kan nih khal a hlawhtlingmi si cio dingin theitawk suah in zuam cio uhsi!

Source: Burmese are not bad by Han Soe (Pages 70-75)