JK ROWLING (Harry Potter Thuanthu Ngantu) Ih Nunlamtluan

By: Salai Marem

“Cabu suahtu(Publisher) tampi ih an hnawnsaknak tuar suak ih hlawhtlinnak a ngahtu Harry Potter Nunthuleng ngantunu”

Nikhat cu Tlangleng to phah in veilehkhat(hmakhatte) ah a ruahnak lung sungah suangtuahnak nunthuleng pakhat a rung lang. Tlangleng parah cangannak thilri zianghman a kenlo ruang ah inn a thlen hnu lawng ah a ngan suak thei. Naute pakhat ih nu; mahlawngih um(lengleh); hnaṭuan neilo Cozah bawmnak thawi nung in ca/cabu a ngan. Thlatang caan ah pindan inn sungih tihlumawknak hrang meisa tha(meter) a ren tuk ruangah Lakphakdawr(Coffee dawr) ah simnitlak dawrkhar tiang, to in ca a ngan.A ca ngan sung kum- 5 reihnu lawngah a ṭheh fel thei. Ca (cahlawm) cu suahsaktupawl(Publishers) a kuat. Cabu suahsaktu mi hleihnih leng in a ca cu a rak hnawnsak. Kumkhat a rei hnu ah cabusuahsaknak pakhat in a cahlawm cu cabu ah an suahsak. A nuthuleng cu bu – million tamzet ih zuarsuah ah a rung cang, Zuknung khalah ropizet in a hlawhtling. Cu cun a nih cu khawvel mi lar canganthiam minu le milianzet(milianer) pakhat ah a rung cang. A hmin cu JK Rowling a si. A nganmi cu Harry Potter nunthuleng a si. Naute nu si phah cing ten harsatnak phunzakip lakah beidawnglo ten hlawhtlinnak a ngah tiang a zuamnak,a taimaknak hi zohṭhimtlak,cawntlak,faktlak a si ruangih kan rung tarlannak a si.

            JK Rowling(Joanne Kathleen Rowling) cu 31 July,1965 ah England ram, Gloucestershire Ramkulh, Yate Khawpi ah a piang. Danne ti ih kawh mi  a mah ai ih kum – 2 nauhak naunu a nei.A sentet lai thuhla ah cun cuti ih danglamtuk a um hran lo.A nauhaklaithu an suhsalnak ah;

  “ Ka nauhak lai ih ka hringnun ah hin ka nuamaw thei zet. A cangcang ah ka rualpi pawl in tlawnginn ah ka hmin hi mipa hmin tin in auh(capoh) ciamco ṭheu, in capoh caan ah ka thinheng in ka ṭap tawp mai” tin a sang. JK Rowling hi kum – 9 a si ah Hramthok tlawng a ṭheh ih England thlanglam khawpi pakhat ah High School a kai.

       Rowling hi a nauhak lai ihsin canganthiam si hi rak cakzet tu a si. Nauhak dangpawl in Siibawi(doctor), Engineering ka si duh an ti lai ah a nih cu canganthiam si ka duh a ti. A nauhak lai ihsin a man caan ah suangtuah phah in ca a ngan ih a naunu Dianne a siar tir ṭheu. Kum - 6 a si ah nunthuleng a ngan. An suhsalnak ah;

     “ Ka ngan mi nunthuleng cu Lungkawpi le Sabek thu a si. Ka nu in ka nunthuleng cu a siar ih a ṭhazet tin i fak. Ka nui  ifaknak ṭongkam ruangah ngan duhnak lungthin ka nei sin sin. Ka nunthuleng cu cabu ah ka suah ding tin ka nu ka sim. Ka nu cun zianghman rel lemlo in i hnihsan men. Ziangruangah ka nu kha khativek in ka rak sim ti a san ka thei lo. Ka thinlung ih um mi ka rel pang menmi asi” tin a sang. Asinan kum – 6 mi te ih ngan mi nunthuleng cu zo in cabu ah a suahsak ding? Ziangkhalle Rowling hi canganthiam si a duhnak hi a nauhak(naute si lai) lai  in a rak si zo ti cu a fiangzet.

        Nikhatkhat ah canganthiam a rung si lai ding ti ruahsannak nei tir tu cu a rualpi Shaung hi a si. An suhsalnak ah;

        “Shaung cun nikhatkhat ah canganthiam hmin thang na rung si lai ding tin i rak ti ruangah ka tha a tho, ka phur zet ih ka si tengteng ding tin a fekzet mi ruahsannak ka neih phah. Anih cun ka ngan mi ca pawl cu thungaithlak in i siarsak. Cun, ngaipawimawhzet in fakselnak i tuahsak. Anih cu ziangtik hman ah capohthu men a rel dahlo ruangah thudik a rel ti ka  zum” tin a sang.

           1983 kum ah High school camibuai a ongih Oxford University ah luhnak(Admission) a dil nan, a tling lo. Cuiruangah nulepai thu awi in England ram nitlaknak thlanglam ah Exeter University ah France zirlaibu(major) la in a zir. Lehhnu ah France ai ah English zirlaibu rakla sawn sehla ca ka ngannak ah i bawm zet ding tin a sim sal. Asinan nu le pai thu thlun a si ruangih la a si ruangah sirawk lituk cu ka si lo a ti. Exeter University ah kum - 3 a zir ih, France zirlaibu thawn Art(B.A) a ngah. England ram ah hna phunkim ṭuan in a um. Cui hnu ah Amesty International ah France le English ṭong thiamnalzet mi sungṭuan (Secretary) ah hliakhlaitu(Researchtu) pakhat dinhmun in a ṭuan. Asinan,Kum – 1 lawng a ṭuan hnu ah, a thinlungah a umlo tuk ih a suahsan.

               Harry Potter ngan ding in a suangtuahnak ih a lang cu kum-1990 ah asi. Nikhat cu Rowling cu a tlangvalpai umnak Manchester Khawpi ah a vung leng ih, a umnak London khawpi ah a mahlawng Tlangleng to in a kirsal. Lamzin ah Tlangleng a siat pang ruangah ni dang khualtlawng tikcu caan ai in Nazi 4 a rei. A vanṭhatnak a si thei pei maw?Tlangleng cawlh sungah Harry Potter nunthuleng cu a ruahnak lung sungah veilehkhat ah(hmakhatte ah) a rung lang. Harry Potter ti mi tleirawlpate cu dawi zirnak tlawng in a mah cu an tlawng ah ra kai ding in an sawmnak ca cu a hnen ih a thlen  lawngah a nih cu dawifimnak thiam pakhat a si ti a thei aw suak tin a thawk. Cui suangtuahnak cu ziangruangah a ruahnak ah veilehkhat ah a lang ti cu tui ni tiang a ruah buai mi a si. Tlangleng siat ruangih tlangleng cawlhcaan Nazi 4 sungah a ruahnak ah Harry Potter nunthuleng a bukhat pumhlum in a mitthlam thei hngal. Cui nunthuleng cu ngan suah lohli a duhzet nan cahnah, cafung(ball-pen), cangannak ding thilri zianghman a rak keng si lo. An suhsalnak ah;

                  “Ka bei a dawng sal, ngannak ding zianghman ka rak kenlo ruangah, kiangkap ih khualtlawnpi pawl hnen ih ngannak ding cafung pakhatte vun san ding hman ka zak tuk” tin a sim. Asinan Harry Potter nunthuleng bukhat pum cu cipciarzet le fiangfaizet in a thinlungah a hminsin.

                London khawpi ih a umnak Pindan Inn(Ṭaih-khan) a thlen le veten a thinlung ih a hminsin mi Harry Potter nunthuleng cu a ngan hngal. Phurzetin nunthuleng a ngan mi cu tuihnu kum tampi a liam hnu ah cabu larzet a rung si leh ding ti cu hi tikcucaan ah a rak ruat ve ce lo. 1990 kum, December thla ah Rowling ih nu cun thluakthahhri lam natnak in a nunnak a cem. Rowling tei nufa hi khat le khat ngainaaw cuang, duhdawaw theizet an si ruangah a nui zun ngai in a tuarna zet. Cuiruangahsi Harry Potter ih nu khal kha a thihnak bung a nunthuleng ah a telh cih hnge hnge.

              1991 kum ah Rowling cu a nu a ngainakzun ti reh dingin England ram ah um nawn lawn, Portugal ram ah a vai. Cunah mirangca zirnak tlawngah zirhtu hna a ngah ruangah si. Hnaṭuan phah, hna nei phah in Portogal TV News Department ih thuthanglatu(Journalist) lam ṭuantu Jorge Arantes thawn 1992 kum, October thla ah innsang an din ih fanu Jessica an nei. Asinan, an neihawknak kum – 2 a rei hnu ah nasazetin ṭongkam an elaw ih an ṭhen aw. Rowling le afanu kum – 1 mi Jessica cu apasal Jorge in a inn ihsin a dawisuah ruangah hmun dangah rei lo te aum. Hi hi a hringnun ah nasazet ih thinharnak,harsatnak a tawn hmaisakbik asi.

    Rowling tei nufa cu 1995 kum, December thla ah England ram ah an kir sal. Edinburgh khawpi ah pindan inn fatetakte(tetzet) pakhat an sangih an nufa in an um. Rowling cu a ṭheh hrihlo mi  Harry Potter nunthuleng cu a ngan sunzawm. Hna a neihlo ruangah an nufa in Cozah ih bawmmi tangka malte thawn renawzet in an khawsa. Thlatang a ra thlen tikah pindan inn sungih tihlumawknak cet hrang meisa tha(meter) man tamlo ding in, a naunu pasal ih Nicolsons’s Café Lakphak dawr le The Elephant House Lakphak dawr pahnih cu thleithlak phah in simnitlak, zankhawthim dawr khar tikcu caan thleng in ca a ngan. Cutin ca a ngan lai ah a fanu kum – 2 mi Jessica cu Lakphak dawr ih tohkhamsau pakhat hnuai ah a rak itthat. A thu nganmi pawl cu pindan inn ah a hlunzetmi kutngancet thawn cahlawm ah thaten a ngan thluh sal. Ei ding hman nei fang an si ruangah ca cuknak hrang computer a lei thei lo.Hi caan hi Rowling ih vanduaihleicebik caan a si.Asinan,ka bei dawngtuk a sile,ca ngan nak thawn ka thinlung lut ding in ka hnem aw(khuh-hlo) sal  tin Rowling in a sim sal.

                   A nunthuleng ngan sunghi, a thawk ihsin ngansal(sunzawm),remṭhasal tin kum – 5 sung a reizo. 1995 kum ah a hmaisabik Harry Potter nunthuleng a si mi “ Harry Potter and the Philosopher’s Stone” cu a ṭheh fel thei. Rowling cu thathozet le phurzet in cabusuahtu(Publisher) mipakhat hnen ah cahlawm akuat. Zarhhnih arei hnu ah cabusuahtui hnen in ca angah sal “Nauhakpawl in an duh ziklo” ti le a nunthuleng cu “ calai tahnak khalah a tlinglo” ruangih suahsaklo a si. Rowling a bei a dawng pei maw?Ziangtinha a um ke? Abei adawngtuk ih ni hnih, ni thum hrawng ziangkhal eilo,inlo in a um. Hitluk kum tampi sung taimazet ih a nganmi  cu “calai dinhmun hman a thleng banlo(calai level ah a niamtuk)”an vun tisak cu,Rowling cu a tuarnazet ih a thin lam lam a heng ciamco.

                          Tu cun Rowling khal a lung a fim thlang. Cabu pakhat cangsuakthei dingin cangan ṭheh mai hi arak tawk hrihlo ti hi a hmufiang.Suahtu(Publisher) ih duhzawng si khal arak ṭul.Zarhkhat a rei hnu, a thinnatnak a daih hnu cun ziangsi tuah sunzawm sehla ṭha ding? tin amah le mah a sut aw. Cahlawm hi hnawmbawm ah hlawnthluh mai sehla teh! Culole mei ih ur ha ṭha sawn ke? Cuti cu  kum -5 sung taimazet ih arak ngan mi cu zianghmanlo ah ancang ṭheh ding tin a vun mang sal. A nganmi nunthuleng hi a ṭhazet ko. Ahleice in mino-tleirawl-nauhak pawl in  an duh(uar)zet ding tihi Rowling a mah le mah a zumawzet. Cu cun Rowling ziang a tuah? Cahlawm cu casuahtu pakhat hnenah a veihnihnak hrang a kuatsal. Tui ṭum cu cabusuahtu in “duhhram seh!,cohlang hram seh!” tin thlaza a cam.

                  Zarh thum hrawng a rei hnuah ca a ra thleng sal. Ngam ṭha hnailo in cabawm a vun ong cu ahmaisabik cabusuahtui tidanvek thotho a rak si. Na “nunthuleng cu asautuk ih mino-tleirawl-nauhak pawl in an duhziklo, ca tlarnetabik ah “zuamhrihko aw!,na hlawhtlingthei ko” ti mi thazangpeknak awkam cu a sikonan, a thudawnmi cu hmiasabik vek thotho asi. Cu cun hi ka cahlawm hi cabu ah ka suah nawnloding. Tui ṭum cu,cu tluk in Rowling a bei a dawng ciammam lo ,tuartheinak malte anei thlang. Zarhkhat a rei hnu ah cabusuahtu pakhat hnen ah a cahlawm cu akuat sal. Hi khal hi hmaisata vek in,na nunthuleng kan duhlo ti thotho a si. A beidawng thlang pei maw?Bei dawngtuk panteh!Asinan,hram hram in a tuar ṭenṭo hrih. A nunthuleng hi mi ih duh a hlawh ding ti hi a zumawkzet ruangah cahlawm pawl cu cabusuahtu pakhat in aduhlo a sile, a dang cabusuahtu hnenah a kuat sal. Cabusuahtu mitampi hnawnsaknak a rak tuar. A hnawnsaktu an zate’n cabusuahtu mi-12 leng an si. A cahlawmpawl a kuat buai sungah kum – 1 cu a rak liam ve mai. Hi kum -1 sung ahhin Rowling tei nufa cun Cozah bawmnak thawn lawng in an khawsa. Rethei harsazet,naute nu siphah,lengleh minu pakhat ih beidawng mai lo ih a tumruhnak hi mangbangza asi. Hi mi boruak lai ah hin a naunu Dianne in a hnen ah raleng in rei lo te te thazangpeknak ruang ih beidawnglo khal a si.

              Kum – 1 arei hnu cun Rowling khal beidawng mai duhnak thinlung a nei thlang. Hi caante ahsi Bloomsbury carialnak in a hnenah cabu suahsak ding in, an cohlanthu phone in a dawng. An suah duhnak sanbik khal cabu editor ih duhzawng a si ruangah silo in, cabu rialnak nei tui fanute kum – 8 mi Alice in cahlawm bungkhat a siar sin ih a duhzet ruangih bung dang pawl khal sunzawm ih siar a duhtuk ruangah a pai hnen ah cabu ah suah ding in adilnak asi. Remṭhatu(editor) Barry Cunningham cun Rowling cu cahlawm man ah British tangka pound – 1,500  pek phawt ih, cabu an zuar suah dan ih zirin  pek vivo asi dingthu phone in a sim. Cui thu cu Rowling in a thei cun ziang a cang ding na zum?Tokham ah to phahin lungawituk ruangah ringzet in a ṭap. Cui hnuah tokham par in a dawp ih a zuanglam ciamco. A kiangih coffee in rero a fanute Jessica cu a mitthli a rak hal ṭheh, kaa ah hlimzet in hni phah in alam mi anu cu a ‘aa’ zo ah a ruat ih thinphangzet in a um. Cahlawm man a va laknak ah Rowling cu  remṭhatu(editor) cun thuron pakhat a rak pe.Nauhak pawl ih duhzawng cangantupawl hi ca ngan pakhat lawng in an hringnun an dingsuak theilo,cunah hna pakhat khat hawl aw.Anih khal cun remṭhatu(editor) thuron vekin reilote ah France ṭong zirhtu hna a ṭuan cih.      

               Ni reilote lawng a liam hnu,1996 kum ah Harry Potter nunthuleng cabu cu an rial ih an zuar thawk thlang. A veikhatnak an suahnak ah bu-1000 lawng a si. Cu mi sung in bu-500 cu England calaibuk(Labrary) ih nauhakpawl siar ding an cah mi a si. Ni reilote sungah Harry Potter nunthuleng cabu cu British ram ih zuarkhawngbik(best seller) pawl ah apakhatnak a thleng. Thla tamzet sung cu a pakhatnak(tluntabik) hlir ah sunzawm in aum. Zuar ding a daihlo ruangah cabu cu veitamzet a tu le tu an rial sal. Rowling ih hmin khal cun British ram ih cabu khawvel ah tu le tu ah a thang cih. Scottish Arts Council in Rowling cu a hnaṭuanlai cu cawlhsan ih ca lawng full-time ngan ding in British pound 8,000 cu bawmnak ah an pe.

             Harry Potter cabu cu British ram ah veitamzet an rialsal(namsal) ruangah cahlawm man tamzet a ngah rero lai ah American ram ih Scholastic Company in Rowling cu British tangka Pound 100,000 an pe ih Harry Potter cabu cu America ram ah an mahlawng suahthei dingin neitusinak cu an lei. Culawng a si hrihlo, Hollywood ih Warner Bros zuknungsuahnak company khal in Harry Potter nunthuleng cu zuknung ih  ancannak ding hrang ah dollar tingtel  pe in ra lei ve an duh. Rowling cun a nunthuleng ih tel mi a thufehdan, a cangtupawl ih nunthuleng sinak diktak cu ti hlolo ih zuk ding in a ti. Cui tlun ah a lungkimlonak a um pang a sile, an zuk ṭha sal ding a ti. Zuknung sung ah a lem cangtu ding an zaten British rammi an si thluh ding, Zuknung khal British ram lawngah zuk a si ding  ti pawl dilnak a nei. Warner Bros  khal in a dilnak vekin a lungkim ruangah zuknungah an cang thei. Zuknung cu an pholang tikah mi ih duh(uar) a hlawhzet ih sumlut khal a ṭhazet. Warner Bros tho tho in a dang cabu ra suaksal mi cu Harry Potter nunthuleng pawl khal zuknung ah cang in sumlut ṭhabik zuknung ah an rung cang.

                  Rowling, Harry Potter nunthuleng bung zawmawkmi cu sunzawm in a ngan ih cui ni ihsin a ngan mi cahlawm man, ramdang ih cabu suahsiannak man, Zuknung ih suahsiannak man ihsin a ngah mi sumpai ruangah milianzet ah a cang. A neih siah hi British pound (million -530) lai a si thlang ruangah a nihcu British ram ih milianbik minu lak ih pakhat ah a rung cang.

                 Rowling cu Harry Potter nunthuleng bu-7 nak le netabiknak a cabu “Harry Potter and the Deathly Hallows” nganmi cu kum – 2006, December 21 ah atawp khar in Harry Potter nunthuleng dang a ngan nawnlo. Ahmaisabik Harry Potter cabu cu an suah thawk ihsin kum – 10 a rei hnu lawng ah a cawl ti nak asi.

               Cui netabik Harry Potter nunthuleng khal cu British ram ih cabu zuar mi pawl ah zuar hlawhbik mi cabu ah a rung cang. Cabu cu hmaisabik an zuarthawknak nikhat sungah  England ram le America ram ah bu –  11million  tiang an zuar suak. Rowling cun a nganmi Harry Potter cabu pawl lakah tui netabik angan mi hi a duhbikmi a si tin a rel. Cuihnu ah upalam pawl siar ding ah “Robert Galbraith” timi cafung hmin thawn nunthuleng a ngan. A thawk ahcun a nunthuleng cu zuar a hlawhlo, a sinan a ngantu Rowling ti an theihnu cun cabu zuar hlawhzet ah a rung cang sal.

                 Rowling cu tu ah Scotland ram ah a pasal pa hnihnak Neil Murray le fanu pathum thawn(fanunauta deuh pa hnih hi Neil thawn an fa a si) sungkhaw nuamzet in an um .

Rowling ih hminsintlak ṭongkam pawl

*Hringnun ah sungralnak(zatlaknak) ti mi hi kan tawn dingmi an si. Asinan, sungralnak tawnglo dingin fimkhur ciamco khal sehla hringnun ah ziangha nawmnak um nawn ke?

*Ka hringnun hi khurthukzet sungih lungpi parih tla vek ka si. Cui lungpi parah  ka hringnun cu dintharsal in a leng ah hung kaisal ka si.

*Thuanthu timi cu casiartu  hmundang ah thlen tir in a um.

*Ralṭhatnak a neitui hrangah khawvel ah cangtheilo a umlo.

*Hringnun ah siduh mi si thei hi a fekzetmi thuṭhencatnak ruangah a si.Thiamnak ruangah a silo.

*Pumpekawknak um lawn hringnun ah ziang nawmnak a um?

*Zuamnak le vanṭhatnak hi ka zum, asinan zuamnak lo in vanṭhatnak a ngahtheih lo.

*Cabu pakhat sung in khawruahthiamnak a hung suak dahlo, asinan cabu ṭha pakhat na siar le khawruahthiamnak na nei ding!

*Cangan duhnak thinlung timi cu ngan phah vivo ih ra suak mi a si.

Ref: (Poverty To Wealth by Bamaw Thein Phay timi cabu ta a rem dan ih lehmi a si.)

                                             

@@@@